Scola auta da pedagogia dal Grischun. Concept da linguas

Scola auta da pedagogia dal Grischun Concept da linguas Mars 2015

1 Cuntegn Basa... p. 2 1. Introducziun... p. 2 2. Linguas e plurilinguitad en la scolaziun da basa 2.1 Emprimas linguas... p. 4 2.2 Il diplom biling... p. 5 2.3 Segundas linguas... p. 6 2.4 Plurilinguitad en la scolaziun da basa... p. 6 3. Plurilinguitad en il perfecziunament... p. 7 4. Plurilinguitad en la perscrutaziun... p. 7 5. Servetschs... p. 8 6. Annexa... p. 9 ill. 1: Il concept da linguas dal Grischun da la scola populara davent da l onn da scola 2010/11 resp. 2012/13 ill. 2: Model da scolaziun segunda lingua a la SAPGR (valaivel per il studi 2014-2017) ill. 3: Model da scolaziun segunda lingua a la SAPGR (valaivel davent dal settember 2015)

2 Basa - Lescha davart Scolas autas e perscrutaziun dal 1. d avust 2014 - Profil directiv da la SAPGR, il 1. da fanadur 2013 - Plan da studis da basa da la SAPGR, october 2010 - Reglament diplom biling, il 1. da fanadur 2013 - Directivas per l acquist da la qualificaziun d instruir emprima lingua, ils 6 da settember 2013 - Directivas per l acquist da la qualificaziun d instruir segunda lingua, ils 6 da settember 2013 - Concept da linguas per la scola populara dal Grischun, ils 22 d avrigl 2008 - Instrucziun linguistica en la scola obligatorica: Strategia da la CDEP e plan da lavur per la coordinaziun da l entira Svizra, decisiun da la CDEP dals 25 da mars 2004 1. Introducziun Il chantun Grischun sa guardar enavos sin ina lunga experientscha en connex cun la plurilinguitad instituziunala e la plurilinguitad da scola. La Scola auta da pedagogia dal Grischun (SAPGR), la suletta Scola auta da pedagogia trilingua, sa far diever da questas experientschas ed integrar quellas directamain en la furmaziun da las persunas d instrucziun. La SAPGR n ha betg mo ina rolla centrala entaifer la scolaziun da basa ed il perfecziunament da persunas d instrucziun dal chantun Grischun e dals chantuns vischins, mabain sa participescha er a moda activa vi da projects da scola e da perscrutaziun, tranter auter en il champ da l accumpagnament e l evaluaziun da scolas bilinguas. Uschia sa dat ina impurtanta collavuraziun sco per exempel cun las Scolas

3 autas bilinguas dal Vallais e da Friburg, cun l institut per plurilinguitad a Friburg e cun la Libra Universitad da Bulsaun. La SAPGR sa chapescha sco center da cumpetenzas per dumondas da la plurilinguitad ed è premurada dad avair ina rolla activa en la perscrutaziun da la plurilinguitad naziunala sco er internaziunala. Las linguas chantunalas tudestg, talian e rumantsch han in impurtanza prioritara a la SAPGR. Talian e rumantsch èn linguas minoritaras en il chantun Grischun. A la SAPGR è l instrucziun per studentas/students talian(a)s per circa 50% en lingua taliana e per studentas/students rumantsch(a)s per 30% en lingua rumantscha. 1 Per las studentas/ils students dal diplom biling valan directivas spezialas. Quellas èn fixadas en il Reglament diplom biling. La furmaziun linguistica a la SAPGR sa drizza suenter il concept da linguas per la scola populara dal chantun Grischun (cfr. ill. 1 en l annexa) che prevesa sper l emprima lingua (tudestg, talian, rumantsch) ina emprima segunda lingua davent da la 3. classa ed ina segunda segunda lingua davent da la 5. classa (en il territori tudestg talian/rumantsch ed englais, en il territori talian e rumantsch tudestg ed englais). 2 Cun la purschida d englais, franzos e tudestg sco pussaivlas segundas linguas è la SAPGR era attractiva per studentas/students dad auters chantuns. La plurilinguitad è in element central da la SAPGR e dat a la scola sia identitad particulara. La SAPGR tgira e promova las trais linguas chantunalas en tut ils champs. Cun il concept da linguas preschent vegn aspirà che per regla mintga persuna ch è a la SAPGR po duvrar sia atgna lingua chantunala e ch ella vegn chapida da tschellas persunas. Cun ina purschida da curs correspundenta stgaffescha la SAPGR las premissas per che collavuraturas e collavuraturs possian emprender a moda activa ina segunda lingua chantunala. Ella promova plinavant l acquist da savida passiva en ina terza lingua. Per ch ins possia manar tras occurrenzas bilinguas stgaffescha la SAPGR las premissas per che tuttas studentas/tuts students sappian acquistar cumpetenzas receptivas en almain ina segunda lingua chantunala. 1 Conclus da la regenza nr. 594 (1. da matg 2002). 2 I vegn differenzià tranter emprimas linguas e segundas linguas. Las emprimas linguas cumpiglian las linguas da scola chantunalas tudestg, rumantsch e talian. Las segundas linguas cumpiglian quellas linguas che vegnan instruidas supplementar a la lingua da scola davent dad ina classa determinada.

4 La direcziun da la scola auta guarda che las trais linguas chantunalas vegnian duvradas a moda equilibrada en tut ils champs dal manaschi da la scola auta. Las linguas minoritaras talian e rumantsch vegnan consideradas spezialmain. Grazia a si orientaziun trilingua en la scolaziun da basa, en il perfecziunament e la perscrutaziun ed ina cultura da communicaziun trilingua (medias, internet, e.u.v.) vegn la SAPGR resguardada sco instituziun trilingua resp. plurilingua. Per savair ademplir las pretensiuns da la plurilinguitad maina la SAPGR in stab da linguas ch è directamain suttamess al rectorat da la SAPGR. El è post da consultaziun e cussegliaziun per dumondas linguisticas e maina in servetsch per translaziuns. 2. Linguas e plurilinguitad en la scolaziun da basa 2.1 Emprimas linguas Il savair la lingua da scola è ina qualificaziun centrala per l instrucziun professiunala en tut ils roms da scola. La SAPGR resguarda quest fatg e dat a las emprimas linguas tudestg, talian e rumantsch ina grond impurtanza. Cunquai che las studentas/ils students talian(a)s e rumantsch(a)s absolvan ina part da lur scolaziun en lur emprima lingua vegn guardà ch intgins moduls, tranter auter er moduls ordaifer las didacticas da las linguas, vegnan instruids en las emprimas linguas correspundentas. Per quest intent pon ins separar las gruppas tenor emprimas linguas, en cas da basegn e resguardond cundiziuns pedagogicas, pon ins era far quai independentamain da la grondezza da la gruppa. Tar moduls, nua che las studentas/ils students da tuttas gruppas linguisticas prendan part e nua che las studentas/ils students tudestg(a)s èn en la maioritad è la direcziun da la furmaziun da basa premurada da metter ensemen il team da docentas/docents uschia che parts dals moduls pon vegnir instruids en gruppas tenor las

5 differentas linguas. En moduls che vegnan instruids oravant tut en tudestg vegn purschì sche pussaivel a las studentas/als students talian(a)s e rumantsch(a)s il material d instrucziun en lur emprima lingua. Era survegnan ellas/els la pussaivladad, resp. ston ellas/els tut tenor modul scriver cumprovas da prestaziun en lur emprima lingua. La partiziun furmaziun da basa è responsabla per la planisaziun da las linguas duvradas entaifer ils moduls e per las repartiziuns da las gruppas. Il rectorat controllescha cun agid dal stab da linguas schebain las directivas dal concept da linguas vegnan resguardadas. La scolaziun pratica ha lieu tant en la planisaziun sco er en la realisaziun surtut en l emprima lingua. La SAPGR è premurada da porscher avunda lieus da praticum en las trais regiuns linguisticas. Quai vala en spezial per il territori rumantsch e talian. Per quest motiv tschertga la SAPGR la collavuraziun cun il chantun Tessin, cun las Scolas Svizras a l exteriur ed ils pajais vischins. Ella collavura cun scolas da cooperaziun en tuttas trais regiuns linguisticas. Cun las Directivas per l acquist da la qualificaziun d instruir emprima lingua vegnan reglads ils detagls. 2.2 Il diplom biling Igl è pussaivel da far in diplom biling a la SAPGR en cumbinaziun rumantsch-tudestg u talian-tudestg resp. tudestg-talian. Cunquai ch i dat per regla tar persunas bilinguas ina differenza da cumpetenzas tranter las duas linguas differenziescha la SAPGR tranter ina emprima lingua (pli ferma) ed ina segunda lingua (pli flaivla. Tar l indicaziun da las duas linguas vegn la ferma numnada sco emprima e la flaivla sco segunda lingua. Il diplom biling munta ina gronda sfida per las studentas/ils students, el qualifitgescha d instruir en duas linguas da scola e pretenda per quest motiv in auta cumpetenza en omaduas linguas en tut ils champs e roms d instrucziun (savida dal rom e savida da la didactica dal rom). Studentas/students cun emprima lingua rumantsch acquistan senza excepziun in diplom biling, studentas/students cun emprima lingua talian aspireschan in tal. Studentas/students che vulan cuntanscher in diplom biling, absolvan lur praticum en las duas regiuns linguisticas correspundentas. Ellas/els èn ablas/-els d instruir en omaduas linguas sin nivel linguistic d ina emprima lingua.

6 En las Directivas per l acquist da la qualificaziun d instruir emprima lingua ed en il Reglament diplom biling vegnan reglads ils detagls. 2.3 Segundas linguas Las linguas chantunalas tudestg, talian e rumantsch sco las lingua naziunala franzos e la lingua mundiala englais pon vegnir elegidas da las studentas/dals students sco segundas linguas. Per studentas/students da lingua taliana u rumantscha è tudestg sco emprima segunda lingua obligatoric. Las studentas/ils students dal studi scola primara cuntanschan ina qualificaziun d instruir en almain ina segunda lingua. Ulteriuras segundas linguas èn pussaivlas en il senn d ina extensiun dals roms gia durant il studi. Sco mesira per la promoziun da la lingua chantunala talian sa la SAPGR fixar directivas spezialas en connex cun eleger questa lingua sco segunda lingua. La scolaziun en las segundas linguas sa basa sin ina didactica da la plurilinguitad ch è orientada a l acziun resp. a las cumpetenzas, ch è communicativa ed integrativa. La qualificaziun d instruir correspundenta pretenda ina cumpetenza didactica, linguistica sco er culturala particulara. 3 Il model da furmaziun correspundent è integrà en l annexa e mussa il decurs dal studi en las segundas linguas. Per stabilisar lur cumpetenzas linguisticas e per promover la communicaziun interculturala ston las studentas/ils students frequentar in segiurn linguistic en il territori linguistic correspundent. La SAPGR porscha plinavant differentas chaschuns da prender part a projects da barat en l exteriur e las/als sustegna tar l organisaziun d in semester a l exteriur. Las Directivas per l acquist da la qualificaziun d instruir segunda lingua regleschan ils detagls. 2.4 Plurilinguitad en la scolaziun da basa Las studentas/ils students da la SAPGR emprendan d enconuscher la plurilinguitad sco cumponenta lianta en lur scolaziun. 3 La SAPGR stgaffescha premissas per che las studentas/ils students possian cuntanscher cun ina purschida da curs interna las cumpetenzas linguisticas necessarias.

7 Quai munta che moduls che tematiseschan la plurilinguitad vegnan manads tras en general per tuttas studentas/per tuts students a moda plurilingua. La partiziun furmaziun da basa stgaffescha las premissas che studentas/students pon frequentar tenor pussaivladad moduls immersivs en tut ils roms. 4 Tar la surdada da plazzas che vegnan libras resp. plazzas novas èsi da resguardar d occupar quellas en uschè blers roms sco pussaivel cun docentas/docents da tuttas trais linguas chantunalas. La partiziun furmaziun da basa è responsabla per la preparaziun d ina purschida d occurrenzas d instrucziun immersivas. Il rectorat controllescha cun agid dal post da linguas che tuttas prescripziuns dal concept da linguas vegnian ademplidas. 3. Plurilinguitad en la furmaziun cuntinuada La SAPGR sustegna la plurilinguitad cun sias purschidas da perfecziunaments. Ella è premurada da promover la cumpetenza linguistica e las cumpetenzas metodicdidacticas da las persunas d instrucziun ch instrueschan gia en spezial en las linguas da scola (emprima lingua) ed en las segundas linguas chantunalas cun ina purschida da curs correspundenta. Tenor pussaivladad na porscha ella betg curs da didactica linguistica en las linguas minoritaras talian e rumantsch. 4. Plurilinguitad en la perscrutaziun La SAPGR focusescha sco suletta Scola auta da pedagogia da la Svizra sias activitads da perscrutaziun t.a. sin dumondas davart la plurilinguitad en il chantun Grischun. Per quest motiv maina la SAPGR dapi l onn 2009 in post per plurilinguitad, ch è integrà sco ressort plurilinguitad en la partiziun perscrutaziun, svilup, servetschs. Il ressort s occupa cun perscrutaziun applitgada en il champ plurilinguitad en tut sias fassettas pedagogicas, linguisticas, socialas, politicas ed economicas. La SAPGR è premurada dad avair ina rolla activa en la rait naziunala ed internaziunala da la perscrutaziun da la 4 Cun immersiun resp. instrucziun immersiva è manegià l instrucziun da roms en ina segunda lingua.

8 plurilinguitad. Accents da perscrutaziun èn per exempel educaziun e furmaziun, immigraziun e migraziun interna, contact linguistic, acquist da la lingua e cumpetenzas linguisticas. Ils projects ch èn vegnids manads tras gidan tranter auter d optimar e promover l instrucziun plurilingua. Las scolas bilinguas han ina rolla impurtanta en quest process. L accumpagnament e l evaluaziun da scolas bilinguas furman in champ d activitad impurtant da la partiziun perscrutaziun, svilup, servetschs. 5. Servetschs L orientaziun plurilingua vegn purtada da tut ils servetschs da la SAPGR (secretariat e mediateca) ed è visibla en tut ils champs (pagina d internet, publicaziuns, communicaziun vers anora ed a l intern).

9 6. Annexa ill. 1 Il concept da linguas dal Grischun da la scola populara davent da l onn da scola 2010/11 resp. 2012/13 5 Scolas tudestgas Scolas Scola primara Lingua da scola Emprima segunda lingua Segunda segunda lingua Scolas rumantschas talianas tudestg talian rumantsch Talian 3. - 6. classa. Rumantsch è pussaivel davent da 1. classa (Domat, Flem, Razén, Lai, Bravuogn). Tudestg 3.- 6. classa. englais davent da la 5. classa Tudestg 3. - 6. classa sco rom d instrucziun, per part era sco lingua d instrucziun. Stgalim secundar I Lingua da scola Emprima segunda lingua tudestg talian rumantsch (rom d instrucziun e lingua d instrucziun) talian u rumantsch tudestg tudestg (rom d instrucziun e lingua d instrucziun) Segunda segunda lingua englais 5 Las scolas bilinguas vegnan numnadas explicitamain en la lescha da scola nova ch è entrada en vigur il 1. d avust 2013.

10 ill. 2 Model da scolaziun segunda lingua a la SAPGR (valaivel per il studi 2014-2017) Abb. 3 Model da scolaziun a la SAPGR (valaivel davent dal settember 2015) Scolaziun didactica segundas linguas a la SAPGR (scola primara) Structura da la scolaziun en il champ didactic (tenor RSP 2015) scolaziun didactica per l emprima segunda lingua 8 puncts ECTS scolaziun didactica per mintga ulteriura segunda lingua 5 puncts ECTS