UNIVERSITETI ALEKSANDER MOISIU, UAMD FAKULTETI: Shkenca Politike Juridike MASTER PROFESIONAL: Administrim-publik VITI AKADEMIK : 2011-2013 TEME DIPLOME Tema Perfundimi i marredhenies se punes Udhëheqës teme: Prof.Dr. ELMAS LECI Punoi: IRMA KUKELI Tirane, Janar 2013 1
Përmbajtja e Temes Falenderime Abstrakt Hyrje Kapitulli 1 Marredhenia e punes ne Republiken e Shqiperise Kuptimi i saj 1.1 - Pak histori per ecurine e zhvillimt te marredhenies se punes ne Republiken e Shqiperise 1.2 - Rregullimi i marrëdhënieve të punës element themelor i ruajtjes së qëndrueshmërisë së administratës publike 1.3 - Perkufizimi i instituteve juridike kryesore te se Drejtes se Punes Kapitulli 2 Rregullimi i marrëdhënieve të punës sipas Kodit të Punës 2.1 - Çfare eshte Kodi i Punes? 2
2.2 - Lidhja e kontratës së punës 2.3 - Qëndrueshmëria e marrëdhënieve të punës 2.4 - Përfundimi i marrëdhënieve të punës 2.5 Rregullimi i marrëdhënieve të punës për funksionarët politikë 2.6 - Përfundime Kapitulli 3 - Koha e proves Kapitulli 4 Perfumdimi i kontrates se punes me kohezgjatje te pacaktuar 4.1 Zgjidhja e rregullt e marredhenies se punes a - Afati i zgjidhjes se marredhenies se punes b - Procedurat e zgjidhjes se kontrates se punes c - Shkaqet e zgjidhjes se marredhenies se punes d - Shkaqet abuzive (jo te arsyeshme) te zgjidhjes se kontrates se punes 4.2 Zgjidhja e kontrates se punes ne kohe te papershtatshme. Neni 147 i Kodit te Punes 3
4.3 - Zgjidhja pa shkaqe te arsyeshme e kontrates se punes. Neni 146 i Kodit te Punes 4.4 - Shperblimi per vjetersi. Neni 145 i Kodit te Punes 4.5 - Zgjidhja e menjehershme e kontrates se punes nga punemarresi Kapitulli 5 - Perfumdimi i kontrates se punes me kohezgjatje te caktuar Kapitulli 6 Shembull: Kontrate pune per kohe te caktuar/te pacaktuar Kapitulli 7 - Transferimi i ndermarrjes Konkluzione dhe Rekomandime Literatura 4
Falenderime Një punim diplome është një punim akademik, që ka një strukturë dhe një qëllim të caktuar dhe përmes të cilit studenti edhe simbolikisht i përfundon studimet në një nivel të caktuar, në rastin tim, studimet master profesional ne administrim - publik. Eshtë e natyrshme që për të realizuar një punim diplome duhet kohë dhe mund, por është e rëndësishme të shprehësh mirënjohje ndaj individëve që shpenzojnë kohën e tyre për të ofruar ndihmë. Për realizimin e kësaj teme diplome falenderoj familjen time për përkrahjen gjate gjithe kohes se studimeve të mia të deritanishme dhe dëshiroj të falenderoj në veçanti udhëheqësin e temës Prof.Asoc.Dr. Elmas Leci i cili me ndihmën dhe konsulencën e tij profesionale më ofroi orientimin e duhur per realizimin e kesaj teme diplome. Qëllimi i këtij punimi ka qenë që njohuritë e fituara në fakultet gjatë procesit te mësimdhenies, t i paraqes në formë të këtij punimi punimit të diplomës. 5
Abstrakt Puna eshte nje veprimtari e ndergjegjshme dhe e vullnetshme,e natyrshme por e mundimshme per faktin se ajo permban perpjekje per krijimin ose per punimin e nje vepre te dobishme,materiale ose jo materiale.ndersa nga pikepamja terminologjike puna nenkupton se pari veprimtarine prodhuese domethene kryerjen e nje pune te caktuar dhe se dyti rezultatin e kesaj veprimtarie,pra punen e kryer,punen e perfunduar me sukses.puna percaktohet si sherbim,zbatim i aftesise mendore ose fizike,ajo percaktohet si veprimtari humane,me dore ose intelektuale qe ushtrohet ne drejtim te nje rezultati te dobishem te caktuar si perpjekje e rregulluar me ligj.pra puna nga natyra e saj eshte materiale ose intelektuale.por jo cdo pune e kryer perben nje maredhenie pune ne kuptimin shkencor te se drejtes se punes,p.sh. ai qe punon per llogari te tij,per interes te tij pa kerkuar pune te varur dhe vete quhet punojes i pavarur (fermeri,artizani,tregtari i vogel etj.) keto nuk kane asnje lidhje me te drejten e punes,puna e tyre rregullohet me dispozita te vecanta.kontrata e punes eshte nje marreveshje parashikuara me ligj ndermjet punemarresit dhe punedhenesit,qe rregullon maredheniet e punes dhe permban te drejtat dhe detyrimet e paleve.ne kontraten e punes punemarresi merr persiper te ofroje punen ose sherbimin e tij per nje periudhe te caktuar ose te pa caktuar kohe,ne kuader te organizimit dhe te urdherave te nje personi tjeter te quajtur punedhenes,i cili merr persiper te paguaje nje shperblim.kontrata e punes mund te lidhet dhe ndryshohet me goje ose me shkrim.ajo mund te ndryshohet vetem ne mareveshje midis paleve.kontrata e punes e lidhur me shkrim duhet te permbaje: 1-Identitetin e paleve 2- vendin e punes 3-pershkrimin e pergjithshem te punes 4-daten e fillimit te punes 5- kohezgjatjen kur palet lidhin kontrate me afat te caktuar 6-kohezgjatjen e pushimeve te paguara 7-afatin e njoftimit per zgjidhjen e kontrates 8-elementet perberese te pages dhe daten e dhenies se saj 9-kohen normale javore te punes 10-kontrata e punes duhet te permbaje edhe kontraten kolektive ne fuqi Kur kontrata lidhet me goje punedhenesi eshte i detyruar qe brenda 30 diteve nga data e lidhjes se kontrates te hartoje me shkrim dokumentin perkates,te nenshkruar prej tij dhe punemarresit. Qellimi i diplomes time eshte te pasqyroj nje tablo te koncepteve baze te mardhenies se punes dhe te analizoj perfundimin e marredhenies se punes ne Shqiperi. 6
Metodologjia Trajtimi i kesaj teme eshte bere duke u bazuar ne studimin e mardhenies se punes ne vendin tone i cili ka zene nje trajtim shume te rendesishem ne te drejten e punes dhe eshte nje nga problematikat me te rendesishme tek cdo njeri por si trajtohet perfundimi i marredhenies se punes ne kuadrin ligjore ne vendin tone? Argumentimin e pyetjes do e shohim gjate trajtimit te temes ne vazhdim. Pavarsisht perpjekjeve per te arritur ne konsilidimin e tregut te punes mendoj qe kemi akoma rruge per te bere ne te ardhmen per permiresimin e kuadrit ligjor te saj. 7
Hyrje Legjislacioni aktual qe rregullon mardhenien e punes ne Republiken e Shqiperise ka pesuar ndryshime te shpeshta ne kohe te ndryshme. Qe nga koha e miratimit te Kodit si embleme jurikike, me shume se dhjete vite me pare raportet social-ekonomike-politike kane pesuar nje evolim te ndjeshem. Pjese e pandare e ketyre ndrsyhimeve kane qene dispozitat e Kodit te Punes qe rregullojne perfundimin e marredhenies se punes midis punedhenesve dhe punemarresve. Nevojshmeria e ndryshimeve te tyre ka ardhur si rezultat i problemeve te ndeshura shpesh nga gjykatat ne interpretimin dhe zbatimin e Kodit. Gjithashtu, pershtjellimi terminologjik dhe juridik i perdorur ne keto dispozita ka sjelle si rrjedhoje moskuptimin e nje pjese te ligjit (Kodit te Punes) dhe moszbatimin e tij ne menyre korrekte. Qellimi i ketij punimi eshte pikerisht trajtimi teoriko-praktik i perfundimit te mardhenies se punes sipas Kodite te Punes. Problematika e perfundimit te mardhenies se punes eshte e ndryshme per kategori te ndryshme punonjesish, ne varesi te statusit qe ata gezojne (ligjit specifik qe i perfshin). Edhe pse ky konstatim qendron, ne kete punim kam trajtuar vetem problematiken e hasur nga interpretimi dhe zbatimi i dispozitave te Kodit te Punes. Ky punim eshte i ndare ne kapituj, ku ne secilin prej tyre jane trajtuar aspektet teorike dhe praktike te perfundimit te marredhenies se punes: Do trajtohet perfundimi i kontrates se punes me kohezgjatje te paracaktuar ne te dy kendveshtrimet: ne zgjidhjen e rregullt dhe te parregullt. Ne kete kapitull synohet te evidentohen elementet baze te nevojshem per te respektuar ne rastin e nje perfundimi te rregullt ligjor te mardhenies se punes qe jane procedura, afati dhe motivi i perfundimit te mardhenies se punes Do trajtohen zgjidhjet e marredhenies se punes ne menyre te menjehershme me shkaqe te justifikuara e te pajustifikuara si nga punedhenesi ashtu edhe nga punemarresi. Ne kete kapitull synohet te evidentohen shkaqet konkrete te cilat 8
merren ne konsiderate nga gjykata per te kualifikuar zgjidhjen e marredhenies se punes ne nje nga format e siperpermendura. Do trajtohen dy lloje perfundimesh te marredhenies se punes, ajo e rastit te zgjidhjes pa shkaqe te arsyeshme (ne fakt perdoret ne te njejtin kuptim shkaku abuziv dhe nga zgjidhja e kontrates ne kohe te papershtatshme (sherbimi ushtarak, permbushja e nje detyrimi ligjor, semundje, lejelindje...etj... ). Per zgjidhjen abuzive synohet te trajtohen problemet qe ka sjelle praktika lidhur me pasojat ligjore ne rastin e nje zgjidhjeje te tille, ndersa ne zgjidhjen ne kohe te papershtatshme do specifikohen risite qe kane sjelle ndryshimet e bera ne kete dispozite. Do trajtohet koncepri i shperblimit per vjetersi, rastet dhe masa e shperblimit qe perfiton punemarresi ne rast te zgjidhjes se kontrates se punes nga ana e punedhenesit pa shkak te justifikuar si dhe kushtet ligjore qe duhet te plotesohen Do trajtohet perfundimi i marredhenies se punes me kohezgjatje te caktuar, elementet e ndryshem te saj ne raport me zgjidhjen e kontrates me kohezgjatje te pacaktuar. Ne perfundim te punimit te temes se diplomes do parashtrohen konkluzionet e ketij trajtimi duke shprehur ne vija te pergjithshme dhe mendimet personale per problematiken e ngritur ne kete teme diplome si dhe sygjerimet perkatese. 9
Kapitulli 1 Marredhenia e punes ne Republiken e Shqiperise Kuptimi i saj 1.1 - Pak histori per ecurine e zhvillimt te marredhenies se punes ne Republiken e Shqiperise Koncepti pune ka gjetur nje trajtim te gjere teorik nga shume studiues te koheve te ndryshme, kjo per vete faktin se termi pune ka pesuar nje evolim te perhershem ne kohe te ndrsyhme dhe ne sisteme shoqerishe te ndryshme. Keshtu qe ne fillesat e jeteses njerezore fjala pune trajtohet si veprimtari fizike me qellim mbijetese. Me pas ne kohet moderne ky perkufizim perfshiu ne vetvete krahas punes fizik dhe punen intelektuale. Puna cilesohej si veprimtari e ndergjegjshme dhe vullnetare, e natyrshme por e mundimshme per faktin se ajo permban ne vetvete projekte per krijimin apo perpunimin e nje vepre te dobishme materiale apo intelektuale 1 Ne gjenesen e se drejtes shqiptare, e drejta e punes si shume te drejta te tjera fillesat e veta i ka te huazuara nga legjislacioni otoman itrasheguar pas pushtimit turk nga e drejta zakonore. Kodi civil otoman (Mexhele) qe rregullonte marredheniet juridiko-civile te asaj kohe ne nje pjese te vecante te tij rregullonte edhe kontraten e pajtimit (punes). 2 Ndryshimi i kushteve politioko-ekonomike ne peiudhen e Mreterise Shqiptare te Ahmet Zogut solli edhe ndryshime ne legjislacionin e brendshem i cili si model dhe orientim kishte legjislacionin perendimor. Kodi Civil i Mbreterise Shqiptare i vitit 1929, kontraten e punes (pajtimit sic cilesohej ne Kod) e rregullonte ne nje seksion te vecante te tij duke e trajtuar ate ne dhjete nene (1631-1640). 1 K. Cela, E drejta e Punes I Objekti i se drejtes se punes fq.5 2 K. Cela, E drejta e Punes I Formimi historik i se drejtes se punes fq.18 10
Keto dispozita i konsideronin marredheniet juridike te punes ndermjet kontraktuesit (te pajtuarit) nga njera ane dhe punedhenesit (pajtuesit) nga ana tjeter si marredhenies juridike civile, ndersa marredheniet e punes se nenpunesve ne organet shteterore i quante marredhenie juridike administrative. Edhe pse ne permbajtje nuk kemi nje kuader te plote ligjor, per te drejten e punes kemi vetem dhjete nene. Nga konteksti i tyre shihet qarte qe ato synojne te japin nje perkufizim te kontrates se punes, menyren e lidhjes se formes se zgjidhjes se saj duke i rregulluar edhe pasojat. Neni 1632 jep kuptimin e kontrates se punes me afat te caktuar dhe me afat te pacaktuar. Zgjidhja e kontrates me afat mbi 10 vjet behet me vullnetin e lire te pajtuemit (punemarresit) me kusht qe te njoftoje pajtuesin (punedhenesin) sipas ligjit. Nga nanaliza e dispozitave edhe pse te patitulluara verehet se ky kapitull rregullon zgjidhjen e kontrates se punes me afat te caktuar dhe pa afat te caktuar. Gjithashtu rregullohet edhe menyra e zgjidhjesse menjehershme te kontrates me ose pa afat per nje shkak te arsyeshem pa rrespektuar procedurat apo afatin. Neni 1633 citohet se kontrata e punes me kohezgjatje te caktuar perfundon ispo jure me kalimin e kohes. Nga ana tjeter neni 1634 zgjidhjen e kontrates se punes pa kohezgjatje te caktuar e lidh me vullnetin e paleve kontraktuese (njeres prej tyre) dhe zgjidhja e saj mund te behet ne cdo kohe, menjehere. Vend te vecante ne kete dispozite zene edhe reparacionet (demshperblimet) ne rast zgjidhje kontrate. Marreveshja qe parashikojne palet per mos dhenien e demshperblimit me rsat zgjidhje kontrate, nuk ka vlere. Si kritere vleresimi per demshperblimin merren ne konsiderate zakonet e mira te vendit, natyra e sherbimit te ofruar si she koha kur eshte ofruar ky sherbim. Gjithashtu llogariten vleresimet dhe te ardhurat e mbajtura per pension apo dhe te gjitha rrethanat e tjera qe provojne ekzistencen e demit. 11
Ne vija te pergjithshme citohen ne nenin 1635 te Kodit kerkesat per te respektuar proceduren me afate paralajmerimi per zgjidhjen e rregullt te kontrates se punes. Ne menyre konkrete keto dispozita nuk i specifikojne keto afate apo proceduar njoftimi per zgjidhje por i referojne ne zakonet e vendit, natyres se sherbimit te ofruar edhe ne ligje te tjera. Zgjidhja e kontrates se pajtimit (me afat te caktuar apo pa afat te caktuar) mund te behet ne cdo kohe per shkaqe te arsyeshme sipas Nenit 1636 te Kodit. Si shkaqe te arsyeshme konsiderohen te gjitha rrethanat qe sipas parimit te mirebesimit dhe arsyeve te moralit nuk lejojne njeren pale te vazhdoje zbatimin e kontrates. Gjyqtari ka si detyre te vetme cmuarjen nese ekzistojne apo jo ato shkaqe. Nje perjashtim nga shkaqet e arsyeshme per zgjidhje, neni e ben per rastet kur i pajtuemi (punemarresi) ka qene i semure per nje kohe te shkurtet pa fajin e tij dhe pajtuesi ka zgjidhur kontraten e pajtimit. Gjyqtari ne keto raste e konsideron zgjidhjen nga pajtuesi si pa shkak te arsyeshem. Kodi parashikon perfundimin e marredhenies se punes edhe me rastin e vdekjes se pajtuemit (punemarresit). Kjo per faktin se kontrata e pajtimit ka karakter personal dhe eshte i lidhur ngushtesisht me cilesit e te pajtuemit. Si konkluzion per keto dispozita edhe pse te shkurtra, perseri marrin persiper te rregullojne nje fushe te se drejtes ne menyre me demokratike te mundshme, duke pasur ne themel te tyre lirine kontraktore dhe mbrojtjen maksimale te pales kontraktore, interesat e se ciles jane demtuar me rastin e zgjidhjes se kontrates. Nga analiza e mesiperme vlen te theksohet se legjislacioni i Zogut eshte shume i ngjashem me legjislacionin e sotem, persa i perket zgjidhjes se kontrates se punes. Pas kohes kur ne fuqi ishte legjislacioni i Zogut, zhvillimi i se Drejtes se Punes dhe ne vecanti i perfundimit te marredhenies se punes pason me kohen pas Luftes se Dyte Boterore. Ligji i pare qe rregullonte kete fushe ishte Ligji Nr.82 dt.09.07.1945 Mbi kohen e sherbimit, mbrojtjen dhe shperblimin e punes. Ky ligj persa i perket mosmarreveshjeve 12
qe lidheshin me marredheniet e pune i konsideronte ato si mosmarreveshje administrative dhe si te tilla i zgjidhte ne rruge administrative. Dekreti i Presidiumit te Kuvendit Popullor Nr.237 dt.20.04.1946 i cili kishte dale ne zbatim te Kushtetutes Shqiptare e miratuar ne 14 Mars 1946 ndryshonte ligjin e mesiperm ku si risi ne perfundimin e marredhenies se punes ishte fakti se tashme pushimi nga puna i punetorit apo nenpunesit nuk mund te behej pa pelqimin e sindikates. Mosmarreveshjet ne pune nuk zgjidheshin me ne rruge administrative por ne marreveshje me punetorin apo punedhenesin dhe punemarresin. Kur palet nuk arrinin ne nje marreveshje atehere secila prej tyre mund te drejtohej me padi ne Gjykaten e Punes. Evolimi i metejshem i legjislacionit ne kete fushe pason me miratimin nga Kuvendi Popullor te Kodit te Punes me Ligjin Nr. 527 dt.25.08.1947 qe perben dhe Kodin e pare te Punes ne historine e se drejtes shqiptare te punes. Kodi perbehej nga 17 kapituj dhe 170 dispozita. Duke qene nje kuader me i plote ligjor seksioni i vecante ne Kod ishte dhe pjesa qe rregullonte kontaten e punes, menyra e zgjidhjes se saj si dhe organet kompetente qe shqyrtonin zgjidhjen e mosmarreveshjeve te punes. Si organe te tilla Kodi njihte Komisionet e konflikteve e te vleresimit te cdo lloj mosmarreveshje. Ne rast mospasje sukses palet i drejtoheshin Gjykates se Punes ne rang nenprefekture dhe me pas ne shkallen e dyte, ne rang prefekture. Dispozitat e mesiperme te se drejtes se punes u pasuna me vone me nje sere aktesh ligjore e nenligjore te kesaj fushe. Spikat Dekreti i Presidiumit te Kuvendit Popullor Nr.726 dt.16.08.31949 Mbi...ndalimin e largimit te punonjesve pa leje dhe mbi transferimin e tyre te detyrueshem nga nje nderrmarrje, institucion apo organizate ne tjetren. Transferimit te punonjesve nga nje nderrmarje ne tjetren ky dekret i jepte nje karakter detyrues duke sjkelur hapur te drejtat dhe lirite e njeriut ne fushen e se drejtes se punes. Dekreti Nr.727 percaktonte nocionin e nderprerjes se marredhenies se punes, sanksiononte pasojat e nderprerjes se marredhenieve te punes per fajin e punetorit, organet dhe procedura qe ndiqej per rastet e zgjidhjes se mosmarreveshjeve ne pune. Hapi i dyte i rendesishem ne zhvillimin e se drejtes se punes eshte miratimi i Ligjit Nr.2550 dt.03.05.1956 (mbi Kodin e Punes se Republikes Popullore te Shqiperise). Ky perben kodin e dyte te punes ne historine e kesj te drejte. Ai perbehej nga 13 kapituj dhe 13
246 nene ku pjese e vecante ishte menyra e zgjidhjes se kontrates se punes (pushimit nga puna) Mosmarreveshjet ne pune sipas ketij Kodi, kur nuk ishte e mundur te zgjidheshin drejtpersedrejti midis paleve kontraktuese zgjidheshin nga nje komision i pajtimit, nga gjykata popullore dhe nga organi me i larte ne rruge administrative. Kodi i ri i Punes i dt.12.03.1966 (kodi i trete i punes) (Nenet 55-60) nuk sillte asgje te re ne fushen e perfundimit te marredhenies se punes. Plotesimi qe iu be me Dekretin Nr.5122 dt 04.12.1973 solli element te rinj te lidhur me problemet e afatit te marrjes ne pune me prove, te nderprerjes se marredhenies se punes dhe pasojave qe lidheshin me te, te largimit nga puna me iniciative te punetorit. Kodi i Punes dt.01.10.1980 i cili per nga rendi perben Kodin e katert te Punes ne Republiken e Shqiperise ne thelb kishte permbajtje ideologjike dhe kjo reflektonte ne cdo kapitull te tij. Ne kreun XI (Nenet 94-99 te Kodit) flitej per largimin nga puna te punonjesve dhe per transferimin e tyre. Nenet 100-102 te Kodit disiplinonin menyren e zgjidhjes se mosmarreveshjeve. Sipas ketij Kodi nje varg ligjesh dhe aktesh nenligjore te tjera u miratuan ne kete fushe duke u perpjekur te rregullonin dhe permiresonin marredheniet e punes konform kushteve dhe kerkesave te kohes. Ndryshimet politike te pas viteve 1990 u reflektuan edhe ne legjislacionin ku perjashtim nuk bente edhe legjislacioni per marredhenite e punes. Keshtu, ne mbeshtetje te ligjit te mesiperm, vecanerisht kreu XI mbi perfundimin e marredhenies se punes. Ndryshimet e reja socialeekonomike-politike u shoqeruan dhe me rregullime te reja bashkohore ne fushen e rregullimit te mardheniesve te punes. Formen me te plote dhe demokratike te marredhenieve te punes e gjejme ne Ligjin Nr.7961 dt.12.07.1995 Kodi i Punes i Republikes se Shqiperise ndryshuar me Ligjin Nr.808 dt 13.03.1996 Per disa ndryshime ne Kodin e Punes dhe Ligjin Nr.9125 dt.29.07.2003 Per disa ndrysjime ne Kodin e Punes. Gjithe ky evoluim historik i se drejtes se punes dhe vecanerisht i perfundimit te marredhenies se punes, pasqyrojne qarte tendencen pozitive per te arritur persosmerine dhe mbrojtjen maksimale te kesaj marredhenie juridike te punes. 14
1.2 - Rregullimi i marrëdhënieve të punës element themelor i ruajtjes se qëndrueshmërisë së administratës publike Në një shtet demokratik realizimi i funksioneve shtetërore kërkon më së pari një organizim sa më të mirë të aparatit shtetëror dhe në veçanti të atij administrativ, dhe së dyti një aparat të përbërë nga nëpunës të aftë profesionalisht. Punonjësit në një organ të administratës publike përfshihen në të ashtuquajturën njësi administrative, e cila është mbështetëse e realizmit të veprimtarisë së administratës publike. Kështu, siç u përmend, profesionalizmi dhe qëndrueshmëria e tyre në punë përkthehet domosdoshmërish në qëndrueshmëri të administratës publike. Marrëdhëniet e punës së punonjësve të administratës publike rregullohen me ligje të ndryshme bazuar kjo në pozicionin e punës që kanë punonjësit (identifikimi i këtyre ligjeve në këtë prezantim do të paraqitet duke u nisur nga pozicioni që ka punonjësi në administratën publike). Pavarësisht pozicionit, Kushtetuta ka përfshirë në dispozitat e saj një nen të posaçëm që kërkon që nëpunësit e administratës publike të zbatojnë ligjin dhe të merren në punë me konkurs. Shih nenin 107 të Kushtetutës. 3 I njëjti nen parashikon që rregullimi i marrëdhënies së punës të këtyre nëpunësve do të bëhet me ligj. Ndërkohë, po sipas Kushtetutës, marrëdhëniet e punës të funksionarëve publikë miratohen me ligj që kërkon shumicë të cilësuar, 3/5 sipas nenit 81 të Kushtetutës. Sigurisht mund të ketë hapësirë për diskutim mbi kuptimin e termave nëpunës publikë apo funksionarë publike, por pavarësisht nuancave të interpretimeve, mendoj që qëllimi i Kushtetutës është që të ketë transparencë në përzgjedhjen e atyre që i shërbejnë interesit 3 Neni 107 i Kushtetutës lexon: 1. Nëpunësit publikë zbatojnë ligjin dhe janë në shërbim të popullit. 2. Nëpunësit në administratën publike caktohen me konkurs, me përjashtim të rasteve të parashikuara nga ligji. 3. Garancitë e qëndrimit në detyrë dhe trajtimi ligjor i nëpunësve publikë rregullohen me ligj. 15
të publikut dhe janë të punësuar në administratën publike si dhe të ketë qëndrueshmëri e marrëdhënia e punës së tyre të bazohet në profesionalizëm. Nuk ka një ligj të vetëm që të rregullojë në tërësi marrëdhëniet e punës në administratën publike. Nëse do të paraqisnim situatën me një pamje të përgjithshme, do të rezultonte që marrëdhëniet e punës në administratën publike rregullohen në mënyrën e paraqitur më poshtë: Pozicioni Aspekte të përgjithshme të statusit të gëzuar: rregullimi ligjor Nëpunës civil Disa organe të administratës publike në Republikën e Shqipërisë janë pjesë e shërbimit civil, si më poshtë: Kuvendi Presidenca Organet kushtetuese të pavarura Bashkitë dhe qarqet Këshilli i Ministrave Ministrat 4 Punonjësit e organeve të mësipërme që gëzojnë statusin e nëpunësit civil (jo të gjithë) janë: Sekretari i përgjithshëm Drejtor drejtorie apo Drejtor i përgjithshëm Drejtor drejtorie apo Shef sektori/zyre Specialist (dhe pozicione të barasvlershme me sa më sipër) 5 Funksionet politike Kështu, nëpunësit civilë gëzojnë një rregullim ligjor të posaçëm të përcaktuar në ligjin nr. 8549, datë 11.11.1999 Statusi i nëpunësit civil. 6 Qëllimi i këtij ligji është të krijojë një shërbim civil: të qëndrueshëm meritokrat apolitik 7 Disa pozicione në administratën publike gëzojnë statusin e funksionarit politik. Statusi lidhet me ushtrimin e funksioneve politike drejtuese në organe të administratës publike qendrore e vendore, krerët e këtyre institucioneve dhe persona që ushtrojnë aktivitet të drejtpërdrejtë të lidhur me funksione politike. 4 5 6 7 Neni 2 i ligjit nr. 8549, datë 11.11.1999 Statusi i nëpunësit civil. Neni 11 i ligjit nr. 8549, datë 11.11.1999 Statusi i nëpunësit civil. Hyrë në fuqi më 15 janar 2000. Neni 3 i ligjit 8549, datë 11.11.1999 Statusi i nëpunësit civil. 16
Rregullimi ligjor i këtyre funksioneve bëhet me ligjin nr. 8095, datë 21.3.1996 Për shërbimin civil në Republikën e Shqipërisë. 8 Një listë e funksioneve politike jepet në shtojcën e këtij ligji, Shtojca nr. 113 dhe përfshin: Drejtuesit e institucioneve qendrore e vendore Zëvendësdrejtuesit e institucioneve qendrore e vendore Anëtarët e kabineteve përkatëse Zëdhënësit e institucioneve Status punësimi posaçëm të Status punësimi i përgjithshëm sipas Kodit të Punës Ligji parashikon se marrëdhënia e punës mund të përfundojë edhe për shkaqe politike. 9 Punonjës të caktuar në administratën publike gëzojnë një status të posaçëm. Ky status parashikohet/jepet nga ligji i posaçëm mi organizimin dhe funksionim e institucionit përkatës. Të tilla janë: Punonjësit që gëzojnë statusin e ushtarakut Punonjësit e SHISH të cilët gëzojnë një status krejt të veçantë sipas ligjit të tyre Punonjësit e policisë të cilët gjithashtu gëzojnë status të veçantë, etj Çdo punonjës i një organi administrativ që nuk e ka të rregulluar marrëdhënien e tij/saj sipas legjislacionit të sipërm, i ka marrëdhëniet e punës të rregulluara me Kodin e Punës. Kodi i Punës është ligji bazë që përcakton rregullat mbi rregullimin e marrëdhënieve të punës në vend. Gjithashtu Kodi i Punës shërben si ligj bazë edhe për ato aspekte të marrëdhënieve të punës të parregulluara nga ligjet e mësipërme, duke funksionuar kështu si ligj komplementar. Të gjitha këto ligje që përmenden kanë parashikimet e tyre specifike mbi rekrutimin, vijimësinë dhe ndërprerjen e marrëdhënieve të punës. Aspekte të ndryshme të ligjit mbi statusin e nëpunësit civil, për shembull, nuk kanë rregullimin e duhur duke lënë hapësira të mosrealizimit të qëllimit të ligjit. Kështu, mundësia e rekrutimit me kontratë të përkohshme, e transferimit, e humbjes së statusit për shkak të ristrukturimit ose mbylljes, apo e ndryshimit të kritereve të vendit të punës, etj, janë aspekte të cilat kanë nevojë për adresim sepse janë mundësi brenda ligjit (të parregulluara apo të lëna në diskrecion të organit) për të abuzuar me qëllimin parësor të ligjit: qëndrueshmërinë, meritokracinë, apolitizmin. 8 Shumica e neneve të këtij ligji u shfuqizuan nga ligji ligjit nr. 8549, datë 11.11.1999 Statusi i nëpunësit civil., ndërkohë nenet që rregullonin statusin e funksionarit politik janë ende në fuqi. 9 Neni 14 i ligjit nr. 8095, datë 21.3.1996, Për shërbimin civil në Republikën e Shqipërisë. 17
Më tej, legjislacioni mbi punonjësit që nuk gëzojnë statusin e nëpunësit civil, por kanë një rregullim të ngjashëm me të, p.sh. punonjësit e doganave apo tatimeve, apo të organeve të tjera si Agjencia e Kthimit dhe Kompensimit të Pronave, Agjencia e Legalizimit, Urbanizimit dhe Integrimit të Zonave/Ndërtimeve Informale, etj, ka nevojë të plotësohet më tej me dispozita që adresojnë edhe më shumë çështjen e qëndrueshmërisë. Kjo sepse nuk është qartësisht i kërkuar p.sh konkurrimi i hapur në disa raste, apo nuk parashikohen dispozita që të rregullojnë përfundimin e marrëdhënieve të punës, apo dhënien e masave disiplinore, etj. Po kështu, në rastet kur çështje të ndryshme të marrëdhënieve të punës nuk janë të rregulluara qartë ka një konfuzion mes kufirit të përdorimit të Kodit të Punës apo rregullave të ligjit të shërbimit civil apo ligjeve të tjera të posaçme. Kodi i Punës përcakton si element qëndrueshmërie shtesë rikthimin në vendin e punës për punonjësit e administratës publike marrëdhëniet e punës së të cilëve rregullohen me Kodin e Punës, por ky element mund të përdoret vetëm nga gjykata, pra pas ndërprerjes së marrëdhënieve të punës. Ndërkohë, proceset e rekrutimit, trajtimit përgjatë marrëdhënieve të punës bëhen në përputhje me Kodin e Punës, duke mos bërë asnjë dallim nga këto marrëdhënie pune në një person juridik privat. Si rrjedhim, nuk bëhet dallimi mes shërbimit në një vend pune që i shërben interesit publik dhe jo të tillë. Për këtë gjë, elementë të apolitizmit, meritokracisë, qëndrueshmërisë nuk janë themelorë në rregullimin e marrëdhënieve të punës. Të gjitha këto elementë përciptazi prekur janë tregues i nevojës për një rishikim të rregullave ligjore për rregullimin e marrëdhënieve të punës të punonjësve në administratën publike. Këtu nuk është fjala për funksionarët politikë të cilët për nga natyra i përkasin një kategorie në një fushë jo shumë të mbrojtur nga legjislacioni. 18
1.3 - Perkufizimi i instituteve juridike kryesore te se Drejtes se Punes Para se te shtjellojme vecorite qe mbart secili prej instituteve objekt analize te temes time, po jap perkufizimin e instituteve dhe nocioneve juridike kryesore qe kane te bejne me te drejten e punes. E drejta e punes teresia e normave juridike (rregullave dhe parimeve) qe rregullojne marredhenien e varur te punes. Kontrata e punes marreveshja mes punedhenesit dhe punemarresit qe rregullon mardheniet e punes dhe permban te drejtat dhe detyrimet e paleve Punedhenesi person fizik apo juridik i cili ne kuadre te organizimit dhe urdherave te tij merr persiper te paguaj nje shperblim kundrejt punemarresve per punen e ofruar prej tyre. Zgjidhje e kontrates se punes perfundimi i marredhenies se punes ne kontraten me kohezgjatje te pacaktuar Pushimi nga puna zgjidhja e kontates se punes nga ana e punedhenesit Lirimi nga puna lirimi i punemarresit nga detyrimimi i kryerjes efektive te punes, ndersa kontrata e punes eshte ende ne fuqi. Zgjidhja e menjehershme e kontrates se punes perfundimi i marredhenies se punes ne menyre te menjehershme nga secila pale. 19
Kontrata me kohezgjatje te pacaktuar kontrate pa afat kohor te pacaktuar dhe perfundon kur zgjidhet nga njera pale dhe ka perfunduar afati i njoftimit. Kontrata me kohezgjatje te caktuar kontrate e cila nisur nga natyra e punes lidhet per nje kohezgjatje te caktuar dhe perfundon ne fund te kohes se parashikuar. Koha e proves tre muajt e pare te contrates se punes ájate se ciles punedhenesi dhe punemarresi mund te perfundoje contraten me kushte me te thjeshtesuara Afatet e njoftimit afatet te cilat disponojne kohen e fillimit te njoftimit per zgjidhje te kontrates se punes dhe koha kur perfundon marredhenia e punes. Procedura e zgjidhjes se kontrates se punes teresia e rregullave ligjore proceduriale te detyrueshme per tu respektuar nga punedhenesi ne rastin e zgjidhjes se kontrates se punes. Shperblimi per vjetersi ne pune shume ne te holla qe perfiton punemarresi sipas kerkesave ligjore ne rastin e zgjidhjes se kontrates se punes si shperblim ndaj besnikerise se tij. Zgjidhja e kontrates me kohe te papershtatshme perfundimi i marredhenies se punes (qofte edhe ne kohen e proves) nga punedhenesi ne kohen kur punemarresi permbush nje detyrim ligjor apo gezon nje perfitim ligjor. Zgjidhja e kontrates se punes me vdekjen e punemarresit apo punedhenesit perfundimi ispo jure i marredhenies se punes me ndodhjen ne ngjarjes natyrore. Transferimi i ndermarrjes transferimi teresisht apo pjeserisht i ndermarrjes per arsye ekonomike, teknologjike apo strukturore tek punedhenesi i ri i cili zevendeson punedhenesin e meparshem ne kontraten e punes. 20
Kapitulli 2 Rregullimi i marrëdhënieve të punës sipas Kodit të Punës 2.1 - Çfare eshte Kodi i Punes? Kodi i Punës është një ligj bazë për rregullimin e marrëdhënieve të punës në vendin tonë. Ai është krijuar me qëllim që të rregullojë marrëdhëniet e punës në tregun e ekonomisë private dhe iniciativës së lirë. Kështu, duke mos qenë një ligj i posaçëm për administratën, ai nuk përmban ndonjë element të dukshëm e të qartë qëndrueshmërie për këtë fundit. Kodi i Punës parashikon një sërë rregullash në mbrojtje të punëmarrësit, si në rastin e fillimit ose vijimit, por edhe të përfundimit të marrëdhënieve të punës. Edhe pse mundëson përfundimin e marrëdhënieve të punës për shkaqe të arsyeshme/justifikuara, këto duke qenë në varësi të interpretimit që bëjnë palët, mbeten diskreciale. Edhe pse Kodi parashikon një rregullim të posaçëm për rastin kur punëdhënësi është organ i administratës publike, gjithsesi ky parashikim duhet të kuptohet saktë nga vetë këto organe dhe ndoshta të shoqërohet edhe me rregullime të tjera të posaçme për administratën publike. Kodi i Punës rregullon të gjitha marrëdhëniet e punës në administratën publike me përjashtim të marrëdhënieve të punës të personave, punësimi i të cilëve rregullohet me ligj të veçantë. 1 Pra, të gjitha marrëdhëniet e punës në organet e administratës publike që nuk i nënshtrohen një rregullimi të veçantë me ligj do të rregullohen sipas dispozitave të këtij Kodi. Madje ky Kod parashikon që për aq sa ligji i veçantë nuk parashikon zgjidhje për probleme të lidhura me marrëdhëniet e punës, përsëri do të gjejnë zbatim dispozitat e këtij Kodi. 1 21
Ky Kod parashikon në Kreun III të tij një sërë parimesh mbi të cilat mbështeten marrëdhëniet e punës. Edhe pse parimin e konkurrueshmërisë apo të transparencës nuk e përmend, në nenin 11 të tij, parashikohet se normat e së drejtës të cilat rregullojnë marrëdhëniet e punës kanë përparësinë që edhe vetë Kushtetuta parashikon në nenin 116 të saj. Kodi rendit Kushtetutën, Konventat ndërkombëtare të ratifikuara, e më pas ligjet e tjera, duke renditur Kodin e Punës të parin ndër to. Pra, përforcohet edhe njëherë rregullimi që Kushtetuta parashikon në nenin 107 që marrëdhëniet e punës për nëpunësit publikë bazohen në transparencë, konkurrueshmëri e profesionalizëm. 2.2 - Lidhja e kontratës së punës Kodi i Punës parashikon që lindja e marrëdhënies së punës bëhet nëpërmjet punësimit të drejtpërdrejtë, nëpërmjet zyrave shtetërore të punësimit ose të agjencive private të punësimit. 1 Ky parashikim është hartuar me qëllim që t u shërbejë personave juridikë privatë të cilët mund të zgjedhin me sa duket rregullat e tyre të punësimit të punonjësve të tyre. I lexuar në kuadrin e detyrimit kushtetues për konkurrueshmëri dhe transparencë për punonjësit e administratës publike, ky rregullim do të sillte konfuzion dhe paqartësi. Pra, ka nevojë që ky Kod, meqë është ligj bazë edhe për marrëdhëniet e punës në administratën publike, të specifikojë një rregullim të posaçëm për këtë grupim sipas Kushtetutës. Kodi i Punës nuk parashikon kritere të posaçme për punësimin, ashtu siç bëhet në rastin e ligjeve të posaçme të përmendura në këtë analizë. Parashikohen rregullime të tilla si p.sh. lidhja domosdoshmërish e kontratës, parashikimi i një sërë rregullimesh të posaçme në kontratën e punës, apo edhe referimi tek e ashtuquajtura kontratë kolektive e punës. Sigurisht që çdo rregullim që do të bëhej me akte të posaçme ligjore, e veçanërisht nënligjore, do të ishte i detyrueshëm për lidhjen e një kontrate punësimi. Gjithsesi, siç u tha edhe më lart, profesionalizmin apo kërkesën për kritere të caktuara profesionale për punësim, Kodi i Punës nuk e përcakton si kriter punësimi. 22
2.3 - Qëndrueshmëria e marrëdhënieve të punës Të gjitha rregullimet mbi kohëzgjatjen e punës, 1 kohëzgjatjen ditore të punës, 1 pagesën, 1 pushimin javor e vjetor, 1 punën e natës 1 apo në kohë festash dhe pagesën për të, 1 detyrimin për kualifikim të punonjësve, 1 etj, janë rregullime të cilat pa dyshim mundësojnë një status të caktuar të mbrojtur të punonjësit për punën që kryen, pushimin që duhet të ketë, si dhe pagesën që duhet të marrë për punën që kryen. Mund të përmenden edhe një sërë nenesh të këtij ligji që synojnë rregullimin e sigurisë dhe mbrojtjes së shëndetit në punë, si p.sh. Kreu VIII, nenet 39-75. Në përgjithësi këto rregullime, duke qenë edhe në reflektim të traktateve të miratuara nga ILO dhe ratifikuara nga Shqipëria, në të njëjtën kohë reflektojnë edhe shumë prej direktivave të BEsë. Kështu, mund të përmenden: Direktiva 2003/88/EC e Parlamentit dhe Këshillit Evropian, dt. 4.112003 Mbi aspekte të caktuara të orëve të punës, 1 e cila parashikon: o pushim ditor minimal prej 11 orësh në vijim për çdo 24 orë o pushim mes orësh kur dita e punës është më e gjatë se 6 orë o pushim javor minimal prej 24 orësh për çdo 7 ditë, i cili i shtohet 11 orëve të pushimit ditor o orë javore punë minimalisht 48 orë, përfshirë edhe kohën jashtë orarit o pushim vjetor i paguar të paktën katër javor. Direktiva e Këshillit 91/533/EEC, 14.10.1991 Mbi detyrimin e punëdhënësit për të informuar punëmarrësin mbi kushtet e kontratës apo të marrëdhënies së punës, 1 e cila parashikon detyrime që punëdhënësi ka përkundrejt punëmarrësit për informim, si p.sh informimi për: Identitetin e palëve Vendin e punës 23
Titullin, gradën dhe kategorinë e punës apo specifikime të shkurtra të punës Datën e fillimit të kontratës Në rast kontrate të përkohshme, afatin e saj Kohëzgjatjen e pushimit të paguar dhe procedurat për përfitimin e tij Afatet e njoftimit për rastet e zgjidhjes së kontratës dhe procedurën përkatëse Paga dhe elementët e tjerë shtesë page Orët e punës Çdo kontratë kolektive që ekziston. Direktiva 2000/78/EC, 27.11. 2000, Krijimi i një kornize të përgjithshme trajtim të barabartë në punësim dhe profesion 1 e cila kërkon trajtim të njëjtë të personave pavarësisht nga besimi fetar, paaftësitë, gjinia, orientimi seksual, etj., në marrëdhëniet e punës apo profesion dhe anëtarësitë në organizata të caktuara. Marrëdhëniet e punës sipas Kodit të Punës lidhen për një kohë të caktuar apo të pacaktuar. 1 Kodi, me qëllim krijimin e marrëdhënieve të qëndrueshme të punës, parashikon që si rregull, kontrata e punës lidhet për një periudhë të pacaktuar. Nëse kontrata e punës do të lidhet për një periudhë të caktuar, kjo duhet justifikuar me arsye objektive që lidhen me natyrën e përkohshme të detyrës, në të cilën punëmarrësi do të punësohet. 1 Një organ i administratës publike krijohet për t i shërbyer një interesi publik të caktuar dhe zakonisht organet e administratës publike krijohen si persona juridikë me akte ligjore për të ekzistuar për një periudhë të pacaktuar kohe, ose në raste të caktuara për të trajtuar çështje për të cilat vendoset një kufi kohor i caktuar. Edhe në raste të tilla si kjo e fundit, akti ligjor apo nënligjor nuk parashikon kohëzgjatjen e vetë organit administrativ. 1 Pra, kontratat e punës në organet e administratës publike duhet të jenë me një kohëzgjatje të pacaktuar në të shumtën e rasteve. Sigurisht, nëse natyra e punës apo detyrës do të ishte e përkohshme, edhe kohëzgjatja e kontratës së punës do të ishte e kufizuar, nuk është detyrim i drejtpërdrejtë i Shqipërisë) që të konsultohet me grupet e interesit dhe të marrin një apo disa prej masave si: 24
Justifikime objektive për rinovime të kontratave apo marrëdhënieve të tilla puna, pra, afatshkurtra Përcaktimin total maksimal të përsëritjes së kontratave afatshkurtra numrin e përsëritjes së kontratave të tilla Kjo Direktivë duke kërkuar një rregullim të përcaktuar të tillë që orienton gjithë marrëdhënien e punës drejt qëndrueshmërisë, flet për politikën që BE-ja ofron për një marrëdhënie të qëndrueshme pune. 2.4 - Përfundimi i marrëdhënieve të punës Kohëzgjatja e një kontrate tregon vijimësinë e një marrëdhënie pune, pra qëndrueshmërinë, po aq përcakton edhe tërësinë e rregullave që do të ndiqen në rastin e zgjidhjes së saj. Përfundimi i marrëdhënieve të punës rregullohet nga Kreu XIV i Kodit të Punës. Kodi i Punës parashikon që marrëdhëniet e punës përfundojnë me përfundimin e kohës së kontratës së punës apo edhe me ndërprerjen e saj. Kontrata e punës me kohëzgjatje të pacaktuar përfundon kur zgjidhet nga njëra palë dhe ka përfunduar afati i njoftimit. 10 Si në rastin e një kontrate me afat ashtu edhe në atë pa afat, kontrata mund të zgjidhet me arsye, duke respektuar procedurën e parashikuar nga rastet e zgjidhjes së kontratës me arsye, si dhe procedura e kësaj zgjidhjeje. Së pari, parashikohet respektimi i një afati njoftimi për zgjidhjen e kontratës, i cili shkon nga dy javë deri në tre muaj në varësi të situatave të caktuara të parashikuara në nenin 143 të Kodit të Punës 11 si dhe i një procesi informimi të arsyes dhe shpjegimi të situatës. Kodi 10 11 Neni 141 i Kodit të Punës. Neni 143 i Kodit të Punës lexon: 1) Pas kohës së marrjes në provë, për të zgjidhur kontratën me periudhë të pacaktuar, palët duhet të respektojnë një afat njoftimi prej një muaji, gjatë vitit të parë të punës, prej dy muajsh për dy deri në pesë vjet pune, prej tre muajsh për më shumë se pesë vjet pune. 2) Këto afate mund të ndryshohen me marrëveshje me shkrim ose në kontratën kolektive të punës. Kur punëmarrësi ka kryer deri në gjashtë muaj pune, afati i njoftimit nuk mund të jetë më pak se dy javë. Afati i njoftimit është jo më pak se 1 muaj kur punëmarrësi ka kryer më shumë se gjashtë muaj pune. 3) Afati i njoftimit për zgjidhjen e kontratës zgjatet, sipas rastit, deri në fund të javës ose deri në 25
parashikon përfundimin e marrëdhënieve të punës në situata të justifikuara dhe parashikon që çdo herë që do të ketë përfundim të tyre, normalisht ky të jetë edhe për një arsye të arsyeshme apo të justifikuar 12. Një përcaktim i shkaqeve të arsyeshme nuk bëhet në Kod, por ky i fundit merr përsipër të shërbejë si një kufizim i abuzimit me kufirin e të arsyeshmes. Për këtë, në nenin 146 të Kodit të Punës, parashikohen situatat që konsiderohen si shkaqe të arsyeshme, por edhe situata që konsiderohen si shkaqe të paarsyeshme të zgjidhjes së kontratës së punës. Neni 146 parashikon si të tilla p.sh., kur bëhet për motive të pandashme nga personaliteti i punëmarrësit si raca, ngjyra, seksi, mosha, gjendja civile, etj., apo anëtarësimi i punëmarrësit në sindikatë të krijuar në bazë të ligjit, apo kur ka pretendime që rrjedhin nga kontrata, etj. Edhe pse jo shumë qartë, Kodi i Punës ofron një përcaktim të përgjithshëm të institutit të situatave të justifikuara. Kështu, neni 153 vlerëson si shkaqe të justifikuara rrethanat e rënda që nuk lejojnë, sipas parimit të mirëbesimit, t i kërkohet atij që ka zgjidhur kontratën, vazhdimin e marrëdhënieve të punës apo edhe rastet kur punëmarrësi shkel detyrimet kontraktuale me faj të lehtë, në mënyrë të përsëritur, me gjithë paralajmërimin me shkrim të punëdhënësit. Kuptimin e rrethanave të rënda apo fajit të lehtë të përsëritur palët do duhet ta interpretojnë sipas rastit dhe është gjykata, po sipas nenit 153, e cila vendos nëse ekzistojnë apo jo shkaqe të tilla të justifikuara për zgjidhjen e kontratës. Nëse zgjidhja e kontratës rezulton të jetë jo në respektim të procedurave të parashikuara, apo jo për shkaqe të arsyeshme/justifikueshme, punëmarrësi ka të drejtë të paraqesë padi në gjykatë kundër punëdhënësit brenda 180 ditëve nga dita e përfundimit të afatit të njoftimit. Kodi parashikon se zgjidhja e kontratës pa shkaqe të arsyeshme/justifikueshme është e pavlefshme. Punëdhënësi që ka zgjidhur kontratën duke mos respektuar afatet e njoftimit duhet të paguajë si rregull (me përjashtim të disa rasteve të parashikua nga vetë 12 fund të muajit. Zbatohet i njëjti rregull kur afati i njoftimit pezullohet gjatë periudhës së paaftësisë për punë, shtatzënisë ose pushimeve të dhëna nga punëdhënësi. 4) Kur njëra nga palët e zgjidh kontratën pa respektuar afatin e njoftimit, zgjidhja trajtohet si zgjidhje e kontratës me efekt të menjëhershëm. Neni 153 i Kodit të Punës. 26
Kodi) dëmshpërblim një pagë prej 2 muajsh. 13 Zgjidhja pa shkaqe të arsyeshme/justifikueshme pasjellë edhe dëmshpërblimin deri në një vit pagë. Madje, Kodi parashikon që për punëmarrësit në administratën publike, kur ka një vendim gjykate të formës së prerë për kthimin në vendin e mëparshëm të punës, punëdhënësi, pra organi i administratës publike, është i detyruar të zbatojë këtë vendim. 14 2.5 - Rregullimi i marrëdhënieve të punës për funksionarët politikë Legjislacioni shqiptar parashikon një sërë pozicionesh në administratën publike si funksione politike. Pozita juridike për funksionarët politikë rregullohet me ligjin nr. 8095, dt. 21.3.1996 Për shërbimin civil në Republikën e Shqipërisë. 15 Neni 13 i këtij ligji parashikon që funksionarë politikë janë të gjithë personat që ushtrojnë funksione drejtuese politike në organet qendrore e lokale të administratës publike, titullarë dhe zëvendës të tyre në institucionet publike të specializuara, si dhe personat që ushtrojnë veprimtari të drejtpërdrejtë ndihmëse për realizimin e funksioneve politike të personave të lartpërmendur. Më tej Shtojca nr. 113 16 bashkëlidhur këtij ligji parashikon në mënyrë specifike pozicionet që konsiderohen funksione politike. 13 14 15 Neni 144 i Kodit të Punës. Nenet 146, 147, 155 të Kodit të Punës. Ndryshuar me ligjin nr. 8300, datë 2.03.1998 dhe shfuqizuar pjesërisht me ligjin nr. 8549, datë 11.11.1999 16 Sipas shtojcës nr. 113 poste politike janë: I. Në Presidencë: 1.... 2. Anëtarë të Kabinetit të Presidentit të Republikës dhe anëtarët e kabinetit të Presidencës, ku hyjnë: Shefi i kabinetit, këshilltarët, ndihmesat, zëdhënëset pranë kabineteve dhe sekretarët personalë 3. Këshilltarët e Presidentit jashtë Kabinetit II. Në Kuvend 1.... 2. Këshilltarët e Kryetarit të Kuvendit 3. Anëtarët e Kabineteve të anëtarëve të Kryesisë së Kuvendit: këshilltarët, ndihmëset, sekretarët personalë 4. Shefi i Marrëdhënieve me Jashtë 5. Zëdhënëset e Kuvendit III. Në Këshillin e Ministrave 1. Kryetari i Këshillit të Ministrave 27
Përcaktimi në Shtojcën nr. 113 të posteve politike është një rregullim që e bën të mbyllur tërësinë e vendeve në administratën publike që konsiderohen poste politike. Ky është një rregullim i pëlqyeshëm pasi politizimi i posteve nga studimet rezulton në mungesë profesionalizmi, por edhe në ekzistencën e lidhjeve nepotike apo njohjeve të ndryshme, jo domosdoshmërish të bazuara në profesionalizëm. Duhet theksuar se Shtojca nr. 113 duhet lexuar me çdo ndryshim që ajo ka pësuar për shkak të ndryshimeve të mëposhtme ligjore. Kështu, Sekretari i Përgjithshëm në institucionet qendrore, Presidencë, Kuvend nuk është post politik, pasi sipas ligjit për statusin e nëpunësit civil ai gëzon statusin e nëpunësit civil më të lartë në administratën e këtyre institucioneve. Po kështu, në ligjin nr. 9000, datë 30.1.2003, Për organizimin dhe funksionimin e Këshillit të Ministrave parashikohet që funksionarë politikë pranë Kryeministrit, Zëvendëskryeministrit, 2. Zëvendës Kryetari i Këshillit të Ministrave 3. Ministër Shteti pranë Kryeministrit 4. Ministër Shteti 5..... 6. Anëtarët e kabineteve të funksionarëve të mësipërm, ku hyjnë: Shefat e kabineteve, këshilltarët, ndihmësat, zëdhënësat pranë kabineteve dhe sekretarët personalë IV. Në Ministri 1. Ministër 2. Sekretar Shteti 3. Zëvendës Ministër 4. Anëtarët e Kabineteve të funksionarëve të mësipërm, të cilët kanë kabinete ku hyjnë: Shefat e kabineteve, këshilltarët, ndihmësat, zëdhënësat pranë kabineteve dhe sekretarët personalë V. Në Kontrollin e Lartë të Shtetit 1. Kryetari i Shërbimit të Kontrollit të Shtetit 2. Zëvendës Kryetari i Shërbimit të Kontrollit të Shtetit 3. Anëtarët e Kabineteve të funksionarëve të mësipërm, të cilët kanë kabinete ku hyjnë: Shefat e kabineteve, këshilltarët, ndihmësat, zëdhënësat pranë kabineteve dhe sekretarët personalë VI. Në Sekretariatet e Shtetit 1. Sekretari i Shtetit 2. Anëtarët e kabinetit të funksionarët të mësipërm, ku hyjnë: Shefi i kabinetit, këshilltarët, ndihmësat, zëdhënësat pranë kabinetit dhe sekretarët personalë VII. Në Prefekturë 1. Prefekti 2. Sekretari i Përgjithshëm i Prefekturës 3. Sekretari i Prefektit VIII. Në Bashki e Këshillat e Rretheve 1.... 2. Sekretari i Kryetarit të Bashkisë 3. Sekretari Këshillit të Rrethit 4. Sekretari i Kryetarit të Këshillit të Rrethit Shënim: Kjo shtojcë parashikonte (në pikat 1 e 5 më lart të lëna bosh) që edhe sekretarët e përgjithshëm të disa prej institucioneve tashmë pjesë e shërbimit civil ishin funksionarë politikë. Me rregullimet e parashikuara nga ligji për statusin e nëpunësit civil këto pozicione janë nëpunës civilë. 28
Ministrit të Shtetit janë anëtarët e kabineteve dhe ato gëzojnë statusin e funksionarit politik. Sipas ligjit nr. 8095 marrëdhënia juridike e funksionarëve politikë fillon me zgjedhjen ose emërimin e tyre, sipas kushteve dhe kërkesave të përcaktuara në dispozitat juridike përkatëse, dhe si rregull merr fund për një nga shkaqet e mëposhtme: përfundon afati ligjor i ushtrimit të veprimtarisë personi nuk plotëson kushtin e shtetësisë personi humbet zotësinë për të vepruar personi vdes. personi del në pension. personi është dënuar me vendim të gjykatës të formës së prerë për kryerjen e një krimi. personi jep dorëheqjen. për një nga arsyet e përmendura në pikat 1, 2 dhe 3 të paragrafit të mësipërm. personi është i paaftë për të kryer detyrat në shërbimin civil, si dhe për motive politike. Ligji parashikon që funksionarët politikë, në ushtrimin e detyrës së tyre, gëzojnë çdo të drejtë e përmbushin çdo detyrim tjetër që buron nga norma të tjera që kanë lidhje me veprimtarinë e tyre. 17 Gjithsesi ky parashikim është mjaft i përgjithshëm dhe në çdo rast përballet me parashikimin që marrëdhëniet e punës së funksionarëve politikë mund të mbarojnë për arsye politike. Gjithashtu, duhet thënë që rregullimi kaq i gjerë i hapësirës për t u dhënë fund marrëdhënieve të punës i bën këto vende pune potencialisht të paqëndrueshme. Çdo herë që do të kemi ndryshime shumicash, aq herë mund të kemi ndryshime të personave në vende të tilla të punës. 17 Neni 14 i ligjit nr. 8095, datë 21.3.1996 Për shërbimin civil në Republikën e Shqipërisë. 29
Edhe në ligje të tjera që u referohen funksionarëve politikë shihet kjo frymë e legjislatorit për një rregullim të tillë kaq politik të marrëdhënieve të funksionarëve politikë. Kështu p.sh. neni 30 i ligjit nr. 9000 për Këshillin e Ministrave parashikon që subjektet, që gëzojnë statusin e funksionarit politik, nuk kanë të drejtë të paraqesin ankim kundër aktit të ministrit ose drejtuesit të institucionit qendror në varësi të Kryeministrit, me pretendimin se u është cenuar një e drejtë ose interes i ligjshëm. 2.6 - Përfundime Funksionet politike në Republikën e Shqipërisë janë një tërësi e mbyllur vendesh pune në administratën publike. Marrëdhëniet e punës së funksionarëve politikë mund të përfundojnë për arsye ligjore që janë të ngjashme me rastet e përfundimit të marrëdhënieve të punës të punonjësve të tjerë të administratës publike, por edhe për motive politike. Kjo e fundit i bën marrëdhëniet e punës së tyre të paqëndrueshme. Kapitulli 3 - Koha e proves Nga vete kuptimi terminologjik, koha e proves lidhet ngurtesisht me marredhenien e punes se filluar tashme midis paleve kontraktuese. Miratimi i nje kohe prove (3 muaj) sherben si prove e ndersjellte besimi midis punedhenesit dhe punemarresit. Ne mungese te nje marreveshje te tille, koha e proves nuk zgjat me shume se tre muajt e pare te marredhenies se punes. Cdo lloj marreveshje qe parashikon nje afat me te gjate se ai qe percakton dispozita ligjore, konsiderohet e pavlefshme. Si rezultat i kesaj pavlefshmerie te marreveshjes do te jete dispozita ligjore ajo qe do te kete vlere. Koha e proves eshte vetem nje here e aplikueshme dhe nuk mund te perseritet disa here ne te njejtin punemarres. Sipas parimit te mirebesimit, punedhenesi mund te marre ne 30