Dekameron. Branka Sošić. Oktobar, 2013.

Transcript

1 Dekameron Pripremili: Miloš Duborija Profesor: Nikola Pajević Branka Sošić Oktobar, 2013.

2 JU Gimnazija,,Miloje Dobrašinović 2 Sadržaj 1. O autoru Izvori Struktura Svijet Dekamerona Značaj Dekamerona Kritika ( Komika i ironija kod Bokača ) ( Pozitivni moralitet ) ( Bokačov srednji elegantni stil ) ( Inspiracija i realizam) ( Ljubav,fortuna,inteligencija ) ,,Dekameron Bibliografija :... 11

3 JU Gimnazija,,Miloje Dobrašinović 3 O autoru Đovani Bokačo, jedan od najznačajnijih pisaca humanizma, rođen je godine, najverovatnije u Certaldu, kao vanbračno dete imućnog trgovca Bokačina di Kelina. Mladost je proveo u Napulju, gde se školovao i započeo svoj književni razvoj. Kada se pojavila crna kuga godine, Bokačo se nalazio u Firenci. Od kuge su umrli njegov otac i maćeha, i tada je Bokačo ostao na čelu roditeljskog doma. Nakon godine, književna slava i društveni položaj počeli su da mu donose različita priznanja od firentinske Komune. Pisac se tokom sledeće decenije bavio raznim zvaničnim, diplomatskim poslovima. Veoma veliki uticaj na Bokačov duhovni razvoj i književni rad imao je Petrarka, sa kojim se Bokačo upoznao godine u Firenci, i sa kojim je ostao prijatelj do kraja života. Propast zavere u decembru godine, u koju su bile umešane ličnosti veoma bliske Bokaču izmenila je političke odnose unutar firentinske Komune. U tom periodu Bokačo je udaljen od javnih obaveza. Razočaran prevarama i intrigama u gradskom političkom životu pisac se povukao u Certaldo, gde je učio i meditirao. U novoj fazi političke napetosti, Bokačo je dobio nova javna zaduženja. Od velike važnosti bila je njegova poslanička misija, od avgusta do novembra godine, koja je papi Urbanu V donela podršku Firence za povratak papskog dvora u Rim. U proleće godine vratio se u Certaldo sa svog poslednjeg putovanja u Napulj, i tu je živeo u oskudici, bolestan, među svojim knjigama. Godine firentinska Komuna ga je pozvala da u crkvi San Stefano di Badija javno čita i tumači Danteovu Komediju. Umro je u Certaldu 21. decembra godine.

4 JU Gimnazija,,Miloje Dobrašinović 4 Izvori Novela je prije Bokača već bila živa književna vrsta,ali kao frivolnu i profanu,učeni ljudi su je zanemarivali te se nije smatrala uzvišenom,pravnom književnošću. Rodila se iz narodnih šaljivih i poučnih anegdota,koje su prerasle u kratke priče. Bokačo,koji nikako nije zaobilazio narodnu književnost,počinje proučavati i novelu,kao kniževni oblik koji se razvio upravo iz takvog elementa. Na raspolaganju mu stoji viševjekovna srednjovjekovna tradicija,koja se grana s jedne strane,prema velikim zbirkama arapskog i orijentalnog porijekla,i,s druge strane,prema moralističkim i religioznim egzemplima (exempla).uz to postoje i zbirke novela napisanih na italijanskom jeziku. Iz tih izvora Bokačo crpi veliki broj tema i motiva,samo naznačenih ili gotovih,koje koristi u svojim novelama. Upotrebljavajući na najbolji način sve ono što je mogao zateći,piše svoju zbirku novela i,stvorivši jedan harmoničan umjetnički svjet,ispisuje,,prvi veliki i trajno moderni spomenik'' italijanske i evropske proze. Struktura Vraćajući se u Firencu Bokačo nalazi grad u ludilu i haosu. Epidemija kuge,koja je zadesila Firencu,izobličavala je,kako bolesne,zbog gadnih muka koje su trpjeli i koje su ih vodile u smrt,tako i zdrave,zbog straha od tih muka i smrti. To što je svojim oštrim pripovijedačkim okom vidio,umjetnički je oblikovao i stavio u uvod Dekamerona (počeo ga pisati te godine,a završio ali ga je dotjerivao do kraja života). Taj čuveni opis kuge u Firenci,koji je već za sebe zaokružena i izvanredno snažna cjelina,ovdje ima funkciju okvira pripovijedanja,vrlo važnog strukturalnog elementa njegove zbirke novela. Okvir se sastoji u sledećem : u Firenci pogođenoj kugom,u crkvi Santa Maria Novela,nađu se sedam djevojaka i tri mladića,koji se dogovore da se izbave iz te nesreće tako što će ponijeti sve što im je potrebno i otići zajedno na neko mirno i povučeno mjesto u okolini. U idiličnoj atmosferi,potpunom kontrastu trenutnom životu u gradu,oni provode dvije sedmice,savršeno organizujući život za to vrijeme. Provode dane na besprijekoran način,dostojan otmenih i obrazovanih djevojaka i mladića visokog roda,a dio dnevnog rasporeda čini i pričanje priča. Svako od njih deset svakoga dana osim petka i subote,ispriča po jednu priču,čiju temu određuje kralj ili kraljica tog dana. Prvi i deveti dan nemaju zadatu temu,a na kraju svakog dana pripovijedanja ispjeva se jedna balada. Tako se u toku deset dana ispriča sto novela. Pored toga,okvir čine i i uvodi i komentari pojedinih priča,kao i pokušaj nijansiranja likova samih pripovijedača. Cijeli taj okvir čini harmoničnu i organsku cjelinu sa novelama i ne objedinjuje ih samo povezivanjem spolja već ih razvrstava i rasporedjuje u grupe iznutra. Pored strukturalne,okvir ima i simboličku vrijednost. Naime,osim sistematske organizacije građe i arhitektonike djela,on pokazuje i stav autora,kako njegov ljudski stav dirljive blagonaklonosti.

5 JU Gimnazija,,Miloje Dobrašinović 5 Svijet Dekamerona Taj svijet koji je Bokačo oblikovao u Dekameronu upečatljiv je,svjež i iznad svega raznovrstan. U takvom svijetu vlada nepredvidljivi slučaj,vlada pravo na izvornu ljudsku prirodu,koju čine i nagoni i niski osjećaji i grube šale kao i uzvišeni i plemeniti porivi. Nad svim tim pravima uzdiže se pravo na ljubav,na slobodn izbor i ostvarenje ljubavi bez predrasuda. Nad svim tim vrlinama uzdiže se ljudska inteligencija,slavi trijumf razuma i duha kao jedinog mogućeg oružja protiv ćudljive fortune. Bokačo je,međutom,blagonaklon i prema onima koji su pobijeđeni u ljubavi,i prema onima koji su žrtve inteligencije,on prašta i sljepilo strasti i sljepilo duha,prašta neznanje,naivnost,glupost,ali jedno nikako ne može oprostiti : neprirodnost,izvještačenost,licemjerje i laž tu je nemilosrdan. Prema tome,autor u Dekameronu nije etički indiferentan,još manje amoralan. Erotske scene,koje su vjerovatno bile najjači argument za nemoral,samo su elementi narativnog tkiva i,jednako kao i svi drugi takvi elementi,služe za bolje prikazivanje karaktera i ambijenata,a nipošto nisu same sebi cilj. Stvar je jednostavno u tome što je Bokačo usmjeren samo na spontan i prirodan ovozemaljski život ; on ne stavlja u prvi plan filozofske,političke,istorijske probleme,a sasvim zanemaruje zagrobni život. Značaj Dekamerona Svijet koji je Bokačo opisao u Dekameronu oblikovan je onom umjetničkom snagom koja daje pečat svim istinski velikim unjetničkim djelima. Stoga je Dekameron vječno aktuelan i živ i uvijek će imati svoje čitaoce. S Dekameronom je njegov autor ne samo presudno uticao na stvaranje italijanskog književnog jezika i tako na razvoj italijanske književnosti,pridružujući se time Danteu i Petrarki,nego je dao odlučujući impuls noveli kao književnoj formi i tako utemeljio evropsku pripovijedačku prozu. Slika 1. Dekameron, Firenca.

6 JU Gimnazija,,Miloje Dobrašinović 6 Kritika ( Komika i ironija kod Bokača ),,Budući da je forma tog novog svijeta karikature,koja izlazi iz obilne i neobično precizne mašte,čitalac ne nalazi pred sobom tačke i nabore,nego čitav predmet u njegovim najfinijim gradijacijama. Kratak u uvodu i apstraktnom slikanju svojih likova,autor brzo podiže zastor,i čitalac ih zatiče u punoj akciji,kako govore i pokrecu se. I već od prvih poteza iskače komičan motiv,koji se postepeno razvija pred čitaocem,jedan stupanj ulazi u drugi sa sve većim efektom. Bokačo tu razvija onu osobinu,što je Francuzi,misleći pri tom na snagu u njenoj toplini i lakoći,nazivaju,,verve'',dok je Italijani zovu,,brio'',ciljajući pri tom na snagu u njenoj veseloj genijalnosti. Čudesan primjer te osobine je novela o Alibechi i novela o Ser Ciappellettu. Da karikatura bude još pikantnija potpomaže ironija,koja nije suštinska nego sporedna forma. To je neka izvajana dobroćudnost,neka bezazlenost s kojom pripovijedač sebe čini stidljivim,odnosno obzirnim : neće da kaže,a ipak kaže ; neće da vjeruje a ipak vjeruje i križa se cereći se. Ta je ironija kao neka vrsta komičnosti koja čini još sočnijim smijeh na račun,,očenaša'' svetog Giuliana i čudesa Ser Ciappelletta. '' ( Pozitivni moralitet ),, Dekameron nije,dakle,neka vrsta cinične i lascivne zabave,kako to mnogi zamišljaju,već jedno veliko pjesničko djelo,ozbiljno intonirano,bogato raznovrsnim elementima : tragičnim,elegijskim,pa i patetičnim,i na nekim mjestima ispisano promišljenim,ozbiljnim,gotovo strogim tonom. Raznolikoj i složenoj ljudskoj psihologiji Bokačo,razumije se,ne prilazi u svojstvu reformatora,koji nastoji da vodi,ispravlja,usmjerava ponašanje ljudi prema svijetlu svog transcedentnog ideala,nego u sasvim drugačijem,ali zato ne manje ozbiljnom,svojstvu moraliste koji se zadovoljava posmatranjem i ispitivanjem uzroka postupaka,iznalaženjem odnosa izmedju pojedinca i moralne i društvene atmosfere koja ga okružuje,i čitav život prihvata u njegivim beskrajnim gradacijama,jednako spreman da se divi uzvišenoj vrlini i da s dobroćudom blagošću opiše skučenost duha i opiše egoizam mnoštva. Pri tom njegov stav ostaje uvijek isti,bilo da predstavlja najplemenitije ili najniže vidove života,to je stav obrazovanog i iskusnog čovjeka koji se u blatu ne ponižava,uživajući u tome da ga posmatra s visine,niti se zanosi i gubi pred uzvišenim i tragičnim,nego svoju slobodu iznova pronalazi u jednom oštroumnom ironičnom smiješku. U toj njegovoj blagosti i u tom duhu toliko privrženom realnom i konkretnom ne treba vidjeti ( a mnogi su to,a

7 JU Gimnazija,,Miloje Dobrašinović 7 naročito u prošlosti,do sada činili ) razlog za žaljenje zbog velike dekadencije običaja u Italiji,treba radije istaknuti pozitivni moralitet koji je u sebe upila i koji podrazumijeva Bokačova poezija : spokojno prihvatanje stvarnosti,odlučnu afirmaciju nagona,koje je srednjovjekovni asketizam gušio i poricao,dirljivo uzdizanje plemenitog intelekta i viteškog ideala,iako je prvi shvaćen u širokoj raznovrsnosti svojih svojih oblika,koji nisu uvijek i utješni,a drugi predstavljen manje u svojim unutrašnjim,a više u lijepim i raskošnim vanjskim vidovima. '' ( Bokačov srednji elegantni stil ),, Unutar srednjeg stila su,naravno,nijanse Dekamerona veoma raznolike i granice su veoma razmaknute ; ali čak i tamo gdje se priče približuju tragičnom ostaju ton i atmosfera u osjećajno-čulnom elementu i izbjegava se ono što je uzvišeno i teško ; pa i tamo gdje se - mnogo više nego u našem primjeru koriste motivi grube farse,jezička forma i prezentacija ostaju utoliko otmene što stalno nepredvidljiv pripovijedač i slušalac stoje daleko iznad predmeta i njime se,posmatrajući ga kritički sa visine,naslađuju na lak i elegantan način. Upravo više na narodski-realističnim i čak grubo farsičkim predmetima može se specifičnost srednjeg elegantnog stila najbolje vidjeti ; naime,iz oblikovanja takvih pripovijedaka može se zaključiti da postoji jedan sloj koji,stojeći sam iznad nižih područja svakodnevnog života,osjeća zadovoljstvo u njihovom prikazivanju,i to zadovoljstvo koje teži individualnoljudskom i čulnom,ne staleškom tipu ; svi ti Kalandrini,Čipole i Pietri,Peronele,Katerine i Belkolore isto su kao i fra Alberto i Lizeta sasvim živo individualizovani ljudi,različiti od seljaka ili pastirica koji su povremeno imali pristupa u vitešku poeziju ; oni su i mnogo življi i u njima svojstvenoj formi precizniji od ličnosti narodske farse,kako smo to ranije vidjeli ; premda publika kojoj treba da se dopadnu pripada sasvim drugom staležu. U Bokačovo vrijeme očigledno postoji jedan sloj koji,visok po staležu iako ne feudalan,pripada gradskoj aristokratiji i koji osjeća otmeno zadovoljstvo u odnosu na šaroliku stvarnost života ma gdje se ona pojavila. Odvajanje područja je,doduše,utoliko očuvano što se grubo realistični komadi najčešće odigravaju u socijalno niskim slojevima,a oni osjećajni,koji se približuju tragičnom najčešće u višim ; ipak,bokačo se ni toga strogo ne pridržava,pošto gradjansko i sentimentalno idilično lako predstavljaju granične slučajeve ; a inače je miješanje u tom pogledu često.

8 JU Gimnazija,,Miloje Dobrašinović 8 ( Inspiracija i realizam),, Bokačo osjeća život u njegovoj punoj moći,i ništa više : ljudi se vole,pokoravaju nagonima,ljubavi,bore se jedni protiv drugih,podvaljuju jedni drugima,muče se,on voli da pokazuje tu očaravajuću i čudesnu scenu sa ljudima takvim kakvi su i ne pita se ni o čemu drugom : njegovo djelo ne nosi u sebi pretpostavku ocjenjivanja nego prihvatanja života. Ipak,ne treba to da nas navede da pomislimo da je Bokačov pripovijedački dar neka vrsta bezlične i fotografske reprodukcije života ljudi : Bokačova objektivnostje krajnja subjektivnost ; on svojom inspiracijom ne obuhvata zapravo jednako sve vidove života nego bira upravo one koji se priklanjaju njegovom osjećanju,a ono je,kako smo to već rekli,ljubav prema životu,ugodno učestvovanje u njegovim lijepim mladalačkim vidovima,u ljubavi,ljubaznosti,inteligenciji,u kojima on izbija i ostvaruje se oslobođen svih preokupacija o zagrobnom svijetu. Iz ove Bokačove temeljne inspiracije pošto je osjećanje koje pokreće pjesnika osjećanje samog života,u onim granicama koje smo naznačili proizilazi da izvan Dekamerona ostaju čudnovato,bajkovito i uzvišeno,shvaćeno kao svjesno uzdizanje strasti do najvišeg ideala ; a odatle proizilazi i distanca i objektivnost s kojom Bokačo predstavlja svoje likove : lakovjerne i lukave,ubice i vitezove,varalice i prevarene,bogobojažljive ljude i one bez ikakvih skrupula,ljubazna ili cinična stvorenja,i svi žive svojim životom a da pjesnik ne interveniše svojom presudom i ne gleda ih nikako drugačije nego kroz svoju nesebičnu ljubav prema životu. I to je ono što se naziva Bokačovim realizmom ; riječ je ponešto neprecizna,ali može da bude korisna da se označi,s jedne strane poseban način Bokačovog prikazivanja stvarnosti,koja nije žestoko podvrgnuta jednom moralnom i religioznom idealu,a s druge strane,granice unutar kojih se ostvaruje Bokačova inspiracija,to jest vidove stvarnosti koji nadahnjuju njegovu fantaziju. ''

9 JU Gimnazija,,Miloje Dobrašinović 9 ( Ljubav,fortuna,inteligencija ),, Naznačivši glavne pravce Bokačove mašte osokoljene novim slobodnim shvatanjima pokazali smo kako u tom svijetu nije odsutna duboka,uzvišena ljubav i kako se u njemu ne zapaža pomanjkanje smisla za požrtvovanje koje ide do najvećeg samoprijegora,ali u najvećem broju novela ipak prevladava tjelesna ljubav prikazana u najrazličitijim situacijama i epizodama. Neiscrpiva je,s druge strane,pjesnikova sklonost za šalu i porugu na račun onih koji nisu dorasli nesmiljenim zakonitostima građanskog svijeta,podvrgnuta hiru slučaja i sreće,ali podjednako i beskrupuloznoj,oslobođenoj inteligenciji ljudi,koje Bokačo opisuje s uživanjem i simpatijom. Dvije su dakle temeljne sastavnice kojima se,konfrontirajući ih uvijek u odnosu prema fortuni,nadahnjuje piščev pripovijedački svijet : tema ljubavi i tema inteligencije ; ljubavi,koja zaokuplja pjesnikovo zanimanje i kada se prikazuje u golim izravnim putenim aspektima,i kada je nepredvidljiva igra iskrenosti,himbe,plemenitosti,komike ; inteligencije,koja se predočuje ne samo kao suprotnost ljudskoj gluposti izruganoj da bi se uzvisio pobjednički razum,nego je takodje uzveličana u svim svojim pojavam raznolikim kao i život,bilo da je za najokorelijeg zločinca,bilo da upravlja ponašanjem viteških i etički uznositih pojedinaca,u kakvima je pripovjedačeva humanost vidjela pravi ideal novoga čovjeka.''

10 JU Gimnazija,,Miloje Dobrašinović 10,,Dekameron To je delo o deset dana (10 x 10 osoba priča po jednu priču). Zbirka od 100 novela koja ima okvirnu priču. Povod za pisanje: tačan istorijski podatak da je sredinom XIV veka u Firenci pomrlo od kuge više od ljudi. U najstrašnijem periodu 7 mladih devojaka odlazi u crkvu Santa Marija Novela na službu obučene u crno. Dogovaraju se da spas potraže na nekom poljskom dobru van Firence, priključuje im se 3 mladića i zajedno odlaze na imanje. Tamo borave 2 nedelje i svakog dana osim petka i subote svako od njih priča po jednu priču: I Nema temu II neprilike sa srećnim krajem III o domišljatim ljudima IV nesrećne ljubavi V srećne ljubavi VI brzi i duhoviti odgovori VII o preljubi VIII o šalama žena sa muškarcima IX nema temu X velika i plemenita dela.

11 JU Gimnazija,,Miloje Dobrašinović 11 Bibliografija : Mujagić-Đukić,Smaragda ; De Sanctis,Francesco;Povijest italijanske književnosti ; Sapegno,Natalino;Compendio di storia della letteratura italiana ; Auerbac Erih;Storia della letteratura italiana ; Sansone,Mario;Storia della letteratura italiana ; Zorić,Čale;Boccaccio-djela (II).