APPENDICI DOCUMENTARIE

Transcript

1 APPENDICI DOCUMENTARIE N LUGLIO 1075 Cartula offertionis: 1075 luglio 21. Giuncarico (Grosseto) a Campo Longo, prope ecclesia et plebe sancti Iohannis Battista. Ranieri del fu Ranieri, a beneficio della propria anima, di quella dei propri genitori e di Ugo, dona alla canonica di S. Genziano, posta nel luogo detto Caminino, consistenti beni immobili. Copia redatta in Caminino dal notaio Scolarius nel marzo (ASS, Diplomatico Riformagioni, 21 luglio 1075). La pergamena di cm 44 29, in buono stato di conservazione, e mancante di una striscia di cm 5 1, nella parte inferiore del margine sinistro. Sul recto presenta la scritta in calce EXENPLAR, sul verso, in alto, la scritta Caltula Of[fertio]nis delo conte Ranieri figliuolo che fu delo conte Ranieri. La datazione dell atto segue lo stile dell incarnazione secondo il computo senese. (S1) In nomine domini nostri Iesu Christi 1 Dei etterni. Anno-ab-Incarnatione 2 - eius-millesimoseptuagesimoquinto,/duodecimo kalendas augusti, indictione tertiadecima. Manifestus sum ego Renerius filio bone memorie item Raneri, /quia per anc cartulam pro anime mee remedio et pro anima de supradicto genitori meo et de ge/nitrice mea et pro anima Ugi 3. Deo et tibi 4, ecclesia et canonica sancti Gentçiani posita in loco Caminino. I sunt omnibus casis et casinis et casalinis et sortis adque terris et vineis, seu rebus illis qui sunt positis in loco / Cirtoia, et in Colle Benedictuli, et in Colle Giusuli, et in Colle Guinitçelli, et in Colle Gullie, et in Colle / Petrulli, et in loco ad Silvapiana, et ad Guado de Rigomaiore, et in loco ala Fonte 5, / et in loco ad Guado de Ginestreto, usque ala fontem Pariscina, et in loco ubi dicitur a Livellaria, et / in loco ubi dicitur a Lama, seu per aliis locis et vocabulis, ubicumque de predictis terris et rebus esse inveniuntur / casis et casinis seu casalinis, adque terris et rebus vero ipsis, cum fundamentis et omne edificiis, vel universis/fabricis suarum, seu curtis, ortis et terris, et vineis, et olivis, silvis, virgareis 1. Nel ms. chrismon. 2. Nel ms. incartione. 3. Segue spazio bianco sino alla fine del rigo. 4. Spazio bianco sino al punto in cui si interrompe il rigo precedente. 5. Segue spazio bianco sino alla fine del rigo. 6, pratis, pascuis, cultis rebus vel incultis /. Omnia ex omnibus rebus, quantas, ubique in qualibet locis vel vocabulis, a suprascriptis casis et rebus est pertinentes vel aspicientes. / In integrum cum inferioribus et superioribus earum, seu cum accessionibus et ingressuras suarum tibi Deo omni / potenti et in ipsius ecclesia et canonica sancti Gentiani offerre prevideor, tali ordine ut ab odierna die sit/potestatem prefate ecclesie et canonicam sancti Gentçiani, eiusque rectoribus et si aliquando tempore ego quo supra Raneri vel/meus heredes a pars suprascripta ecclesia et canonica sancti Gentçiani et eiusque 7 recttoribus aliquando tempore in aliquo exinde / intençonaverimus aut retolli 8 vel suptragi quesierimus, nos 9, vel ille omo cui nos 10 eas dedissemus aut dede/rimus per quolibet ingenio et si nos exinde aucttores dare noluerimus et eas vobis ab omnis 11 omines defendere non / potuerimus et non defensarimus, spondeo 12 ego, qui supra Raineri, una cum meis eredibus, componere a pars suprascripta ecclesia et cano/ nica sancti Gentçiani et ad [e]iusque rectoribus pena argentum optimum solidos centum, sic tamen si nos exinde/auctorem nec defensorem quere nec dare nolueritis licentiam abeatis, apsque nostra persona si vestra fuerit/voluntas exinde causas agendi, responsum redendi, finem ponendi modis omnibus vobis eas defensandi cum/cartula ista offerssionis vel qualiter iusta legem melius potueritis. Quia in tali ordine anc cartula ofertionis / Rodilandus notarius domini imperatoris scribere rogavit. Actum loco Iuncarico et vocitatus a Campo Longo, prope/ecclesia et plebe sancti Iusti et sancti Iohannis Battista, quod est plebe battismale. Signa + manus suprascripto Raineri, qui anc 13 cartula oferssionis fieri rogavit. Signa+manus Rotçi filio Rotçi rogatus testis. Signa+manus Rolandi filio Rustiki rogatus testis. Signa+manus Guidi filio bone memorie Petri rogatus testis. 6. Nel ms. virgaeris. 7. Nel ms. aiusque. 8. Nella parola retolli i corretto su o. 9. Nella parola Nos N corretta su altra lettera. 10. Nel ms. segue dederimus cassato. 11. Nel ms. onnis per omnis. 12. Nella parola Spondeo S corretta su altra lettera. 13. Nel ms. an. 67

2 (S 1 ) Rodilandus notarius domini inperatoris post tradita complevit et dedit. (S 2 ) Ego Scolarius iudex hoc exenplar sicut vidi in autentico et congnovi fideliter / exenplavi et propria manu subscripsi. Coram Bernarduccio Niccole de Montiele, / Martino Grapoli de Montemasso et Perone Guduccini de Travale, Ranuccino Saracini, Rigolo Lupicini de Montekio. Actum Caminino millesimocentesimo.lxxxii. 14, mense martii, indictione prima. N. 2 SETTEMBRE 1075-SETTEMBRE 1076 Charta offertionis: La contessa Giulitta ed il marito, conte Ildebrando, donano una serie di beni immobili posti presso Montemassi, Sassoforte e Grosseto alla chiesa costruita entro il castello di Montemassi in onore di S. Maria, S. Andrea apostolo e S. Genziano. (ASS, Diplomatico Riformagioni, 1076 settembre). La pergamena di cm 71 25, in discreto stato di conservazione, presenta lacerazioni sul lato sinistro ed in basso, è profondamente incisa da righe di supporto per lo scriptor e non è marginata. Lo scriptor compie frequentemente errori e nel testo troviamo molte correzioni. Graficamente le sibilanti sono rese con zi, ti, o con il nesso t-i, evidenziato nella trascrizione con tj. Il segno u è stato trascrito u o v a seconda dell uso moderno, il dittongo ae con il segno ae, il segno e con segno æ o con il segno oe a seconda dei casi, il segno i sempre con i a prescindere dal suo valore di vocale o di consonante. L atto è privo di datazione topica. Il documento è stato pubblicato in un ampio regesto in SCHNEIDER 1911, n. 91, pp L editore lo ha ritenuto una copia del secolo XII e lo ha datato al 1076 supponendo l uso senese nel computo dell anno e dell indizione; qualora in esso sia stato utilizzato lo stile di datazione dell Incarnazione secondo l uso pisano ampiamente attestato per quest epoca tra i documenti della zona l atto sarebbe databile tra il 24 ed il 30 settembre 1075 anziché tra i giorni 8-30 settembre In nomine sanctæ et individuæ Trinitatis La particolare resa grafica non lascia intendere se si tratti di II o IIII, riteniamo probabile la prima ipotesi, secondo la quale si sarebbe seguito lo stile dell incarnazione secondo l uso senese e la copia sarebbe stata realizzata tra il primo ed il 25 marzo Non è possibile escludere la seconda ipotesi, che presupporrebbe l applicazione dello stile dell incarnazione secondo l uso pisano ed una stesura della copia tra il 26 ed il 31 marzo Nel ms. le parole sono scritte con caratteri allungati. Si Dei et domini nostri Iesu Christi 16 locis et fidelibus bene faciendo profuerimus/divine remuneratjonis fructum recipere procul dubio credimus; ergo, ut aeternæ vitæ gaudiis remuneremur, nos Ildebrandus comes 17 et/ Iulitta 18 eius iugalis pro timore Dei et sancte eius genitricis semperque virginis Mariæ et sancti Andreæ apostoli et sancti Gentiani, in quorum honore ecclesia infra/castellum 19 de Montemasso constructa esse videtur, et pro timore omnium aliorum sanctorum, ad redemptionem omnium nostrorum peccatorum omniumque nostrorum progenitorum / et filiorum nostrorum, tam mortuorum quam et viventjum. Sed ego quidem predicta Iulitta sic interrogata sum a Gualfredo iudice, si ab aliqua persona/ ullam violentjam de hac nostra 20 donatjone offersionis, quae suptus legitur sim passa an non, cui manifeste dixi: a nullo patior violentja/sed bona spontaneaque voluntate insimul cum iamdicto viro meo Ildebrando comite mii consentiente 21 offerimus, donamus et tradimus ad iamdictam ecclesiam/ de prefato loco de Montemasso oratorium sancte Margarite et sancte Luciæ in Saxoforte 22 constructum cum omnibus suis bonis, et tertiam partem de/ecclesia sancti Donati cum tertia parte bonorum, quae eidem 23 ecclesiæ sunt pertinentia. Masiam in Marisalgia positam, quae recta est per Guizzonem 24 /massarium et suos consortes. Masiam in casalino positam in loco Feriolo, quæ iam fuit recta 25 per Teutjonem alamannum. Masiam quæ vocatur / 26 Leulella, quae recta est per Atjonem massarium et suos consortes. Vineam in Filicario positam, cui terra et vinea filio Dodi ab uno capite, / ab altero capite terra sancti Gentiani, a latere uno terra sancti Laurentii, ab altero rivus de Verulla 27 coherent. 16. Nel ms. chrismon. 17. Nel ms. la parola comes è scritta con caratteri maiuscoli. 18. Nel ms. la parola Iulitta è scritta con caratteri maiuscoli. 19. Nella parola castellum u corretta su o. 20. Nella parola nostram n corretta su p. 21. Nel ms. le parole mii consentiente scritte nell interlinea superiore. 22. Nella parola Saxoforte Sas con seconda s cassata e xo scritto nell interlinea superiore. 23. Nella parola eidem la prima e scritta nell interlinea superiore. 24. Nella parola Guizzonem zz corretta su ti. 25. Nel ms. rectam con abbreviazione di labiale cassata. 26. Nel ms. è ripetuto vocatur. 27. Nel ms. v della parola Verulla scritta nell interlinea superiore. 68

3 Unum campum qui Suverito vocatur, / cui ab uno capite terra de Marisalgia, ab alio rivus de Verulla, a latere via publica, ab alio latere terra de Maresalgia coherent. Terram/iuxta 28 rivum de Ascina positam 29, et ipse rivus currit inter medium, cuius capita ad terram quondam Teutjonis coherent 30, latus unum ad terram de filii Pagani, / aliud latus rivo de Ascina coherent. Terram iuxta Rivum Malum positam, cui 31 predictus rivus ab uno capite, ab altero via publica, a latere via publica, / ab altero terra quae fuit Corbuli coherent. Terram iuxta suprascriptum 32 rivum 33, cui ab uno capite via publica, ab altero similiter via publica, a latere uno/terra Corbuli, ab alio terra de filiis Pagani coherent. Masiam in Listorano positam, quae iam recta fuit per Fuscum massarium et modo regitur per Bononem/massarium et suos consortes. Masiam in loco Ravegie positam, quae iam recta fuit per Rogizonem massarium. Unum sedile in Cinctoria positum, quod iam fuit / Rustici filii Albitj. 34 Et omnes terras, quas pro beneficio tenuit Guido frater Rolandi a nobis in Colle Pertuli, quarum latera Colle Olli, alia latera terræ de/filiis Pagani usque ad Tegularia, quae est terra sancti Gentjani, et perveniunt ad campum Spruccani usque ad Guadum Lactarisæ. Et terram illam, quæ est in Palum/baria, culta et agresta sicut ex omni parte decernitur, cuius capiti 35 terra Actj de Torgnialla, lateri via publica et rivus de Aquiscindula et terra/luttieri, sicut dividitur cum Colle Gastaldile, et terra sancti Andreæ et terra comitile, alteri vero lateri rivus qui est in ipsa terra, et terram quam laborant Rusticus et Martinus / filii 36 Petronillæ, et terra suprascripti Actjonis, et ibi Aquiscildolam transiens, et terra listoranisæ et cinctorisæ 37, et via antiqua et carraria usque Latrones Inpisos,/ et alia via publica usque ad guadum listoranise 28. Nella parola iuxta i corretta su c. 29. positum nel ms. 30. Nel ms. coherent con n corretta su t. 31. Nel ms. cuius. 32. Nella parola suprascriptum seconda u corretta su o. 33. Nella parola rivum u corretta su o. 34. Nel ms. Et con E corretto su e. 35. Nella parola capiti la seconda i corretta su e. 36. Nella parola filii la doppia i corretta su un altra lettera non individuabile. 37. Con gli attributi listoranise e cinctorise riferiti a terra e guadum si intese probabilmente indicare siti per i quali esisteva una stretta connessione topografica con le località di Listorano e Cinctoria. et cinctorise coherent. Unum agrestum iuxta Pogium Boniculi positum in Monte Massi, et est amembratum a terram et vineam sancti Andreæ. In Saxoforte unum sedile de super ipso castello, quod retinet Martinus Quurto, aliud sedile et vinea, quam detinet Iohannis Tricalcio 38./ Unam petjam de terram super Fontem dal Bardo positam, cum alia terra iuxta eam quae fuit Bonitj filio Ursi, et vineam cum ipsa terra positam in Vigniole, quae fuit / Adalegite comitisse. Unum sedile 39 quod detinet Baruccio. Terram cum arboribus super Sanctum Bartholomeum positam, quam detinet presbyter Ricio, cui via publica/et fossatus coherent et cum filiis Firmitj dividitur. Masiam in Vignole positam, quae regitur per Barucio massario. Mediam de una masiam in Susana positam,/quam Albertus presbyter et sui consortes detinent. Masiam in Guintjanam positam, quae iam fuit de Bracalania et modo recta est per Stantjum 40 massarium 41. Masiam quæ fuit / Rentj. Masiam Petri fabri et ipse Petrus regit ambas. Masiam ad Corgnum positam, q[uae] recta fuit per Baculum massarium. In Grossito masiam positam, quae iam fuit / de Lambardo. Unum sedile et casalinum, quod est prope ecclesiam sancte Luciæ in Grossito positum, quibus de tribus partibus decurrunt viæ, de quarta parte est / terra sancte Mariæ et terra quae fuit Sitj filio Barunki. Aliud sedile quod fuit Barunci, cui de duabus partibus via publica, a tertia sedile quae/fuit Segniorelli, a quarta Ilditj celerarii coherent. Terram iuxta Vineam Grecisca positam, cui vinea comitile et terra sancti Laurentii et Vinea Grecisca/et terra coherent. Terram cum quercitu in Malaciatico, qui fuit Runcioli. Terram quae fuit Carboni plebitanei a la Panka positam. Terram cum cerrito, q[uae] est / a Lama Micceola posita, et venit in 42 Lama Germana, et per via publica decurrit usque in terre 43 monasterio de Gungnano. Unam petiam de terra a Termine, sicut/rivus 38. Nel ms. segue et cancellata. 39. Nel ms. sedile con abbreviazione cassata. 40. Nella parola Stantjum um corretta su o. 41. Nella parola massarium um corretta su o. 42. Nel ms. in nell interlinea superiore. 43. Nel ms. in terre nell interlinea superiore con un ductus molto diverso da quello dello scriptor. 69

4 currit 44 et pervenit in Aquiscildula, et sursum revertitur per viam usque ad terminos, qui sunt positi in ipsa via. Insuper eidem ecclesiæ stabilimus ut si aliqua/ persona, masculus vel femina, liber vel servus, de nostris bonis, q[uae] a nobis in 45 beneficio vel alio modo possident aut possidebunt, pro suis animabus eidem ecclesiæ/in Montemasso constructæ, vel canonicis plebis sancti Gentiani iudicabunt aut dabunt, prelibata 46 sancti Andreæ ecclesia firmiter habeat et possideat, tamquam / si a nobis eidem ecclesiæ fuissent donata ac tradita. Sit illa ecclesia sancti Andreæ cum suis bonis, clerici quoque et eorum homines ab omni saeculari servitjo/absoluti, ut nullus vicecomes aut gastaldius, vel 47 scarius, vel alia persona, occasione nostra, vel heredum meorum 48 ad aliquod seculare servitium cogat eos/vel imperet; et si nos forte vel nostri heredes, quod absit, de hac nostra offersionis donatione studiosæ adversus custodem iamdictæ ecclesiæ de Monte/masso molestare aut tollere, vel ad alium modum sub aliqua occasione suprascripta decreta confundere aut revolvere temptaverimus, tunc duplum tante/et talis ei componere cum centum libris optimi auri restituere et persolvere eidem ecclesiæ spondemus, et post poenam solutam et rem restitutam custodi eiusdem/ecclesiæ, suprascripta nostra ordinatjo in perpetuum maneat firma et inviolata./ Datum anno ab incarnatjone domini nostri Iesu Christi 49 millesimoseptuagesimosexto, mense september, indictione quartadecima 50./ Signa suprascriptorum iugalium Ildebrandi comitis, qui suprascriptæ coniugi suæ consensit 52 et Iulittæ comitisse, ut superius legitur, fieri rogaver[unt]./ Ego Gualfredus iudex, qui prefatam Iulittam comitissa, ut superius legitur, interrogavi, scripsi./ Signa manuum Alberti de Caselle, Bernardi et Teuderici filiorum Teuderici et Gerardi et Ilditj rogati testes./ [S.T.] Ego Hugo quidem notarius 53 haec decreta suprascriptorum iugalium rogatu scripsi. 44. Nella parola rivus la v e la u sono intrecciate e la s è scritta nell interlinea superiore. 45. Nel ms. in corretto su pro. 46. Nella parola prelibata ta nell interlinea superiore. 47. Nella parola vel l tagliata corretta su e. 48. Nella parola meorum m nell interlinea superiore. 49. Nel ms. chrismon. 50. Nella parola quartadecima c nell interlinea superiore. 51. Nel ms. + corretto su manus. 52. Nel ms. onsensit. 53. Nel ms. segue carattere illeggibile. N LUGLIO 1266 Feo di Angiolieri immette un rappresentante del comune di Siena nel possesso del poggio di Montemassi. (ASS, Diplomatico riformagioni, 1266 luglio 11). La pergamena è integralmente edita in FARINELLI 1997 Anno Domini millesimo.cclxvi. indictione-.viiii a. die-.v a. idus iulii. Appareat omnibus evidenter quod Feus filius Angelerii, procurator Jacobi Ranuccini et Neri quondam Palmerii Rainonis et Renaldi Cinghiarii ad infrascripta constitutus, sicut apparet per publicum instrumentum factum manu Torelli notarii, procuratorio nomine pro eis induxit Peponem olim Corboli, syndicum comunis Senensis, pro dicto Comuni recipientem, in corporalem possessionem et quasi possessionem podii Montismassi et appenditiarum et carbonariorum et pertinentiarum eius, et nemorum et pascuarum et totius iurisdictionis eiusdem, et etiam reddituum et proventuum omnium eius, adprehendendo res predictas et dando dicto syndico et manualiter ei tradendo, et inducendo dictum syndicum pro dicto comuni in corporalem possessionem omnium et syngularum supradictarum rerum, quam possessionem et quasi possessionem omnium supradictarum rerum prefatus Pepo syndicus predictus recepit pro dicto comuni Senensi a prefato procuratore, tradente et inducente in eam possessionem prefatum syndicum procuratorio nomine pro predictis Jacobo et Neri et Renaldo Cinghiarii, et adprendendo dictas res et deambulando per loca predicta. Actum in supradictis locis coram Bernardino quondam Mangerii et Bindozzo quondam Rugerotti testibus rogatis. [S.T.] Ego Forzore notarius filius olim Gratiadei predictis omnibus interfui et ea omnia scripsi et publicavi rogatus. N. 4 NOVEMBRE 1356 Inventari dei beni del comune di Siena nei casseri dello Stato (ASS, Casseri e fortezze 33, cc. 8, 11, 27) Nel chassaro di Montemassi sono queste massarizie, scritte di sotto, le quali vi mandò Nicolò del maestro Piero chamarlengho de chassari: in prima otto balestra nuove, ancho ciento panetogli, ancho tre mazi di guirettoni, ancho tre paia di funi per la citerna e per la canpana, ancho quatro crocchi nuovi. [ ] 70

5 Infrascrite saranno et conterranosi partitamente tucte l armadure, massaritie, arnesi, cose et beni del comune di Siena le quagli si trovaro et rasegnate futuro per Niccolò del maestro Piero cittadino di Siena vecchio camerario de cassari del comune di Siena perdetto di Giovanni Petri cittadino dela detta città et nuovo camerario de le dette fortezze. [ ] Nel cassero di Montemassi: undici paia di corazze tra buone e gattive; uno balestro grosso senza corda; otto balestra a staffa; due balestra a staffa gattive;, due crocchi buoni; quatro mazzi di guirettoni; due pavesi gattivi e guasti; quarantacinque elmi fra buoni e gattivi; otto sacca con biscotto rotte gattive et guaste; cinque luminiere di ferro gattive; uno mulino a secco; uno paio di macine da mulino; una statera grossa corromano; una statera picciola corromano; uno segone; uno succhiello grosso; due cissoranne apicchate insieme; uno sopediano senza cuperchio, gattivo; una madia da far pane; quatro goffanetti gattivi senza chuperchi et uno senza fondo; due cassette; uno torno da balestra guasto; due liteni da balestra guaste; una botte da vino gattiva et guasta; due canapi grossi in più pezzi guasti; uno canape buono di 50 braccia; cinque lettiere, sonne tre terragnole; /c. 27 v./ due secchie di rame con due pezzi di catene ala citerna, due tavole da mangiare con tre piei, quatro banchette da sedere gattive, uno sappone gattivo et rotto, nove schale, fra nela torre e nel cassero, tredici chiavi del cassero, cento panettoli. Racomandarsi le dette cose et masseritie a Niccolò d Ambruogio castellano del detto cassero. N FEBBRAIO 1369 Il Consiglio generale del comune di Siena approva la petizione presentata da due uomini per ottenere la custodia del cassero di Montemassi. (ASS, Consiglio Generale, 179, c. 9r). Approbata petitio infrascripta [ ] vobis magnificis dominis et patribus dominis defensoribus populi Senarum exponitur reverenter per vestros servitores Biagium Riccii coiarium et Matteum Mini Palliarii 54 aurificem de Senis quod in [presenti] dominationi vestre placeat intendunt custodire cassarum Montismassi pro tempore unius anni incipiendi die eorum cassarum pro ipsius cassari custodia cum otto famulis, uno eorum pro castellano et alio in numero famulorum computato, cum salario quactuor florenorum et dimidium 55 auri pro persona castellani et quolibet mense et otto 56 librarum denariorum et decem solidorum denariorum pro quolibet famulo et quolibet mense, cum pacto quod possint exire de cassaro ad libitum eorum, semper intus remanente uno eorum vel uno ex eorum fideiussoribus infrascriptis cum dicto numero famulorum, quod salaria Camerarius Biccherne solvere teneatur singulis quattuor mensibus in principio quorumlibet quattuor mensium, ut pro rata tanget; item quod possint mittere et tenere extra cassarum unum ex dictis famulis qui muniat cassarum et famulos alios et castellanos victualiis. Et pro predictis servandis offerunt se daturos infrascriptos fideiussores, quorum haec sunt nomina, videlicet: Jacopus Ambrosii ser Ture Johannes Pere pictor Franciscus Bartali vocatus Miccio magister Antonius Brunaccii Jacopus Petri maliscascus et Pietrus Pietri lanifex. N AGOSTO 1392 Cristoforo del fu Mino Verdelli acquistato dal comune di Siena il castello di Montemassi si obbliga a rivendere al comune medesimo il castello per 8000 fior. d oro e di tenerlo a disposizione per il tempo di 2 anni (ASS, Capitoli 4, cc. 71r 72r). In nomine Domini amen. Anno eiusdem ab Incarnationemillesimotrecentesimononagesimosecundo, indictione quintadecima, die vigesimatertia, mensis agusti, tempore sanctissimi in Christo patris et domini domini Bonifatii divina providentia Pape noni, Romanorum Imperatore vacante. Pateat evidenter quod egregius miles dominus Cristofanus olim Mini de Verdellis de Senis, ex certa scientia et non per errorem, pacto solempni et legiptima stipulatione interposita, in princi 54. Nel ms. ucci cassato. 55. Nel ms. quactuor florenorum et dimidium corretto su quinque florenorum. 56. Nel ms. otto corretto su novem. 71

6 pio, medio et fine huius contractus, et ante, et post, et semper in contrahendo, promisit et convenit magnificis et potentibus dominis, dominis Prioribus gubernatoribus comunis et populi civitatis Senarum, quorum nomina inferius sunt descripta, presentibus, recipientibus et stipulantibus vice et nomine dicti comunis Senarum, quod in quantum fuerit requisitus a comuni Senarum et pro parte dicti comunis Senarum volentis emere et cum effectu dictum comune Senarum vel eius sindicus legiptime emere voluerit a dicto domino Cristofano castrum et cassarum de Montemassi marittime comunis Senarum, videlicet die ottava mensis agusti currentibus annis Domini millesimotrecentesimononagesimonono et terrenum, silvas, aquas, fossatos, fontes, pontes, pascua, pasturas et totum territorium, districtum, iurisdictionem, potestatem et signoriam et merum et mixtum imperium et ius patronatus ecclesie dicti castri de Montemassi predicto, pro pretio et nomine pretii otto milium florenorum, boni et puri auri ad rectum pondus comunis Senarum et non alterius monete, dictus dominus Cristofanus et vel eius heredes et successores vendere, dare et tradere dicto comuni Senarum teneantur et debeant vel alteri recipienti pro dicto comuni Senarum statim et incontinenti facta solutione per dictum comune Senarum eidem domino Cristofano vel suis heredibus et successoribus dictorum otto milium florenorum auri et non aliter vel alio modo, et instrumentum venditionis dicto comuni Senarum facere cum promissione de legiptima defensione supradicti castri, cassari et districtus de Montemassi predicto et omnium supradictorum pro dato et facto tantum ipsius domini Cristofani et vel eius heredum et successorum et non aliter vel alio modo; hoc acto et expresse dicto et declarato et hac condictione apposita quod dictum comune Senarum dabit et solvet integraliter omnem cabellam quam dictus dominus Cristofanus vel eius heredes et successores solvere tenerentur et deberent dicto comuni Senarum ratione et occasione venditionis dicti castri, cassari, curie et districtus de Montemassi faciende, ita quod dictus dominus Cristofanus vel eius heredes et successores ad nullam cabellam solvendam occasione predicta modo aliquo teneantur sed sint dictus dominus Cristofanus et eius heredes et successores et esse intelligantur in totum et per totum a cabella dicti contractus venditionis et alterius cuiscunque contractus conficiendi occasione supradicti castri, curie et districtus de Montemassi predicto cum dicto comuni Senarum liberi et absoluti; hoc etiam dicto et declarato, pacto solempni et legiptima stipulatione interposita, videlicet quod quando acciderit casus quod dictum comune Senarum emere voluerit dictum castrum, cassarum, curiam et districtum de Montemassi ut supra dictum est dictum comune Senarum dabit et solvet eidem domino Cristofano vel suis heredibus et successoribus cum effectu omnem et quamlibet quantitatem florenorum auri et pecunie quos et quas ipse dominus Cristofanus et eius heredes habere et recipere deberent ratione et occasione custodie cassari dicti castri ac etiam dabit et solvet dictum comune Senarum eidem domino Cristofano vel suis heredibus et successoribus omnem quantitatem florenorum auri et pecunie quos ipse vel alter pro eo expendisset in acconcimine necessario dicti cassari de Montemassi usque in quantitatem trecentorum florenorum auri, et sic actum extitit et conventum, pacto solempni et legiptima stipulatione interposita, inter dictos dominos Priores vice et nomine dicti comunis Senarum et dictum dominum Cristofanum prout latius et clarius patet in publico instrumento rogato et publicato manus mei Pietri notarii infrascripti. Item si casus evenerit quod dictum comune Senarum emere vellet et cum effectu emeret dictum castrum, cassarum, curiam et districtum de Montemassi a dicto domino Cristofano vel suis heredibus et successoribus infra duos annos videlicet a die ottava mensis agusti currentibus annis Domini millesimotrecentesimononagesimoseptimo usque ad diem ottavam mensis agusti millesimo trecentesimononagesimonono tunc dictus dominus Cristofanus vel eius heredes et successores teneantur vendere et tradere eidem comuni Senarum pro suo dato et facto tantum ut supra dictum est excomputando de dictis octo milibus florenis ad rationem.x. flor. auri pro quolibet centinario florenorum prout pro rata tetigerit temporis solutionis dictorum duorum annorum et in dictis duobus annis. Item non possit nec debeat dictus dominus Cristofanus vel eius heredes et successores infra dictum tempus septem annorum nec postea in perpetuum dictum castrum, cassarum, curiam et districtum de Montemassi, directe vel per obliquum aliquo modo vel causa, alicui vendere, alienare, pignorare seu quovis alio titulo transferre vel aliquem contractum facere sine expressa licentia et voluntate dicti comunis Senarum/c.71v/quod si contra factum extiterit ex nunc prout ex tunc censeatur ipso iure pro infecto et eodem modo censeatur et sit si in aliquam terram personam vel sub potentatu alicuius tertie persone vel universitatis facto, culpa, negligentia vel desidia dicti domini Cristofani vel eius heredes seu alio casu ex quibus incurreret comune Senarum preiudicium aliquod iuris sui, ipsum castrum, cassarum et eius territorium quodlibet deveniret quod sicut 72

7 profertur actum extitit et conventum inter dictos dominos Priores vice et nomine dicti comunis Senarum vigore balie eis concesse et actribute a generali consilio campane comunis Senarum, de qua patet manus ser Andree Iusti notarii reformationum dicti comunis Senarum, et dictum dominum Cristofanum, pacto solempni et legiptima stipulatione hinc inde interveniente. Que omnia et singula suprascripta promisit dictus dominus Cristofanus dictis dominis Prioribus presentibus recipientibus et stipulantibus vice et nomine dicti comunis Senarum actendere et observare et firma et rata habere et tenere et contra non facere vel venire, per se vel alium seu alios, aliqua ratione, iure, modo vel causa, de iure vel de facto, sub pena et ad penam contentam et declaratam in instrumento emptionis et venditionis dicti castri, cassari, curie et districtus de Montemassi predicto, quam penam dare et solvere promisit dictus dominus Cristofanus dicto comuni Senarum et dictis dominis Prioribus recipientibus et stipulantibus vice et nomine dicti comunis Senarum si commissa fuerit, que pena totiens commictatur et exigi possit quotiens in singulis capitulis hius contractus fuerit contrafactum, et pena predicta data, soluta, commissa vel non, predicta firma perdurent, cum integra refectione dampnorum, expensarum et interesse, in iudicio litis et extra. Pro quibus omnibus et singulis observandis et firmis tenendis obligavit dictus dominus Cristofanus se et eius heredes et bona omnia presentia et futura iure pignoris et ypothece dictis infrascriptis dominis Prioribus presentibus recipientibus et stipulantibus vice et nomine dicti comunis Senarum. Renumptiantes exceptioni non factorum conventium pactionum predictorum promissionum et obligationum predictarum, exceptioni doli, mali et sine causa in facto, actione rei dicto modo per singula non sic geste, fori privilegio et omni alio iuris et legum auxilio. Et iuravit ad sancta Dei evangelia corporaliter manu tactis libris predicta omnia et singula suprascripta actendere et observare et firma et rata habere et tenere et contra non facere vel venire aliqua ratione, iure, modo vel causa de iure vel de facto sub ypotheca et obligatione iam dicte. Cui supradicto domino Cristofano presenti, volenti et predicta omnia per singula confitenti precepit Pietrus notarius infrascriptus nomine sacramenti et guarentigie secundum formam statutorum Senarum quod predicta observet per singula ut supra per ordinem continetur. Nomina vero magnificorum dominorum Priorum gubernatorum comunis et populi dicte civitatis Senarum de quibus supra fit mentio hec sunt videlicet: Angelus Iacobi Vanuccii Baldinonis, Nannes Laurentii Massi, Ser Minus ser Dominici Nini, Barthalomeus Ghinuccii zendadarius, Terzerii Civitatis; Benedictus Guidoccii Francisci, Filippus Iohannis Cecchi Ture, Iacobus Cionis aromatarius, Niccolaus Bartali Maffuccii, Terzerii Sancti Martini; Niccolaus Iacobi Cennis, Dominicus Chelis Benentende, Pietrus Migloris aromatarius, Terzerii Kamollie. Actum Senis in consistorio palatii residentie supradictorum dominorum Priorum coram /c. 72r/ ser Mariano magistri Niccolai notario cohavitore dicti Consistorii, Bartalo Francisci Bonagiunte lanifice et Niccolao Francisci fami liare dictorum dominorum Priorum testibus pre sentibus ad hec vocatis, adhibis et rogatis. Item supradictus dominus Cristofanus promisit reassignare res infrascriptas existentes in dicto cassaro de Montemassi quas habuit per inventarium, videlicet tempore emptionis faciende per dictum comune Senarum de dicto castro Montismassi. Que res hec sunt videlicet: Im primis unus botticellus capacitatis.xii. stariorum. Item due macinelle molendinorum ad siccum. Item una campanella super turrim dicti cassari. Item unum balistum sine nuce et corda. Item duo arcones et unus tenerius balisti tristes. Item una madia tristis. Item una tabula acta ad retinendum urcea super ea. Item una tabula longitudinis.iiii or. brachiorum, tristis cum uno trespide. Item quinque scale menaiuole. Item sex claves portarum et hostiorum. Item due lettice veteres petiarum tabularum. Item quattuor trabes. Item 28 guerettones ferrati. (S) Ego Pietrus olim ser Monaldi ser Martini civis Senarum, imperiali auctoritate notarius et iudex ordinarius et nunc notarius supradictorum dominorum Priorum et consistorii predictis omnibus interfui et ea rogatus scripsi et publicavi, signumque meum apposui consuetum. N AGOSTO 1392 Il comune di Siena permette a Cristoforo del fu Mino Verdelli di ritenere il castello di Montemassi, assegnandogli per anni 7 un castellano e otto compagni per la guardia di tale castello alle spese 73

8 del comune predetto. (ASS, Capitoli 4, cc. 74v 75v) In nomine Domini amen, anno eiusdem ab incarnatione millesimotrecentesimononagesimosecundo, indictione quintadecima, die vigesimatertia, mensis augusti, tempore sanctissimi in Christo patris et domini, domini Bonifatii divina providentia Pape noni, romano Imperatore vacante, pateat omnibus evidenter quod magnifici et potentes domini, domini Priores gubernatores comunis et populi civitatis Senarum, in consistorio palatii residentie ipsorum omnes simul convocati, vigore remissionis et balie in eos facte de et super infrascriptis et aliis a generali Consilio campane comunis Senarum, de qua patet manus ser Andree Iusti Cennis de Vulterris notarii Reformationum comunis Senarum, omni via, iure et modo, quibus melius potuerunt et fieri potest, vigore dicte eorum balie et remissionis, date et concesse et actribute a dicto generali Consilio pro se ipsis et eorum successorum et vice et nomine dicti comunis Senarum, pacto solempni et legiptima stipulatione interposita, in principio, medio et fine huius contractus, et ante et post et semper in contrahendo, vice et nomine totius comunis Senarum, promiserunt et convenerunt domino Cristofano olim Mini de Verdellis, militi, civi et populari Senensi, et cum eo, ratione et occasione venditionis et traditionis sibi facte per dictos dominos Priores de castro, cassaro, terra, burgis, curia et districtu de Montemassi Marictime, pro pretio octo milium florenorum auri, ut de emptione et venditione patet publico instrumento rogato et publicato manus mey, Pietri olim ser Monaldi notarii infrascripti, quod dictus dominus Cristofanus teneatur et debeat, et possit, et sibi et suis heredibus et successoribus liceat, et licitum sit retinere, in et pro custodia et tuitione supradicti cassari et fortilitii de Montemassi predicto, a die octava presentis mensis agusti millesimotrecentesimononagesimosecundo, indictione quintadecima usque ad diem octavam mensis agusti currentibus annis Domini millesimotrecentesimononagesimonono, videlicet per tempus septem annorum completorum, unum bonum, fidum et ydoneum castellanum, cum septem famulis actis ad custodiam dicti cassari et fortilitii, omnibus propriis sumptibus et expensis dicti comunis Senarum, videlicet pro et cum salario vigintiseptem florenorum auri pro quolibet mense dictorum castellani et famulorum, sine aliqua retenctione kabelle, quos denarios Camerarius generalis Biccherne dicti comunis Senarum, qui nunc est et pro tempore fuerit, teneatur et debeat, vinculo iuramenti et sub pena spergiurii, dare et solvere de denariis et pecunia dicti comunis Senarum, de duobus mensibus in duos menses, in principio dictorum duorum mensium, eidem domino Cristofano recipienti et stipulanti pro se et suis heredibus et successoribus, cum effectu, omni iuris et facti exceptione remota. Et si occurreret casus quod durante dicto tempore et infra dictum tempus ponerentur preste per dictum comune Senarum eidem domino Cristofano, vel que eidem vel suis heredibus quomodocumque tangerent et tunc dictus dominus Cristofanus deberet habere a dicto comuni Senarum occasione dicte custodie cassari et fortilitii predicti, Camerarius et Scriptor Biccherne teneantur et debeant, cum effectu et omni iuris et facti exceptione remota, vinculo iuramenti et sub pena spergiurii, actare et excomputare, et actari et excomputari facere dictas tales prestas, tangentes eundem dominum Cristofanum in et de libris comunis Senarum, ita quod de dictis prestis nullum dannum recipiat, in persona vel rebus, nec aliquod solvere teneatur usque ad quantitatem, quam tunc recipere deberet a dicto comuni, occasione predicta, quod salarium dictorum castellani et famulorum conducendorum et tenendorum per dictum dominum Cristofanum, vel eius heredes ad custodiam dicti cassari de Montemassi, Camerarius et Scriptor Biccherne comunis Senarum, qui nunc sunt vel pro tempore fuerint, teneantur et debeant, vinculo iuramenti, scribere in et super libris Biccherne comunis Senarum, a se ipsis et ad omnem requisitionem dicti domini Cristofani, vel eius heredes et successores, quod ipse dominus Cristofanus debeat habere illud tale salarium, videlicet in libris rationum dictorum Camerarii et Scriptoris, et in quibus scribunt eorum rationes de duobus mensibus in duos menses, quod dictus dominus Cristofanus vel eius heredes debeant habere dictum salarium, quod est quibuslibet duobus mensibus quinquagintaquattuor florenorum auri nitidorum de kabella, ut supra dictum est, quodquidem salarium dictorum castellani et famulorum incipiatur ea die qua dictum cassarum et fortilitum de Montemassi predicto eidem domino Cristofano datum et resignatum fuerit per dictum comune Senarum, seu alio legiptime pro eo recipiente, et de receptione cassari predicti Camerarius Biccherne et eius Scriptor credant dicto et clarificationi castellani qui nunc est in dicto cassaro vel per aliam claram et legiptimam clarificationem; et si acciderit casus quod propter impotentiam vel aliam quamcunque causam dictus Camerarius Biccherne, qui nunc est vel pro tempore fuerit, non solveret eidem domino Cristofano vel suis heredibus salarium /c. 75r / supradicte custodie ut dicum est supra aut eidem non excomputaret in suis dictis prestis, et staret et retardaret per annum, tunc completo anno provideatur eidem 74

9 domino Cristofano de denariis non sibi solutis vel excomputatis ut dictum est ad rationem decem florenorum pro quolibet centonario pro refectione dannorum et interesse receptis per ditum dominum Cristofanum de dictis denariis non sibi solutis vel excomputatis. Item quod liceat dicto domino Cristofano et eius castellano et possint et valeant retinere extra dictum cassarum duos ex dictis septem famulis pro eorum necessitatibus, qui sit extra dictum cassarum tencti acceptentur prout et sicut essent in dicto cassaro, et exinde dannum aliquod recipere non possit dictus dominus Cristofanus vel eius heredes. Item cum hoc sit quod dicti domini Priores vendiderunt et tradiderunt eidem domino Cristofano supradictum castrum, curiam et districtum de Montemassi cum mero et misto imperio pro pretio octo milium florenorum auri, ut supra patet manus mei Pietri notarii infrascripti, pacto solempni et legiptima stipulatione interposita, promiserunt et convenerunt eidem domino Cristofano, presenti recipienti et stipulanti ut supra, prefati domini Priores, vice et nomine totius dicti comunis Senarum, quod ratione et occasione supradicte emptionis et venditionis facte de dicto castro, curia et districtu de Montemassi predicto, dictus dominus Cristofanus non teneatur nec debeat solvere dicto comuni Senarum, vel offitialibus et exactoribus Cabelle contractuum dicti comunis Senarum, aliquam quantitatem pecunie ex cabella et pro cabella dictorum contractuum factorum vel fiendorum ratione et occasione supradicti castri, curie et districtus de Montemassi predicto. Et voluerunt et mandaverunt prefati domini Priores, vice et nomine dicti comunis Senarum, ex pacto solempni et legiptima stipulatione interveniente, quod Camerarius et Scriptor et Notarius Cabelle contractuum, qui nunc sunt vel in posterum ad dictum offitium seu offitia residebunt, non contrafaciant vel veniant predictis, sed teneantur et debeant exequi et executioni mandare cum effectu eidem domino Cristofano vel suis heredibus ut per eum petitur et dictum est; mandantes etiam dicti domini Priores, vice et nomine dicti comunis Senarum, michi Pietro notario infrascripto quod dictum contractum venditionis et conventionis supradicti castri de Montemassi non deberem nec debeam modo aliquo denuntiare et dictum contractum factum vel non factum vel faciendum de predictis dictus dominus Cristofanus vel eius heredes et successores ad aliquam cabellam solvendam nullatenus teneantur nec debeant aliquo modo vel causa. Item voluerunt et convenerunt, pacto solempni et legiptima stipulatione interposita, prefati domini Priores, vice et nomine dicti comunis Senarum, quod dictus dominus Cristofanus possit et sibi liceat expendere in acconcimine et constructione supradicti cassari de Montemassi predicto usque ad quantitatem trecentorum florenorum auri, prout dicto domino Cristofano, vel suis heredibus et successoribus, videbitur et placebit utilius et magis necesse in et pro dicto cassaro et fortilitio predicto, quos denarios teneatur expendere et solvere tunc tempore dicti acconciminis faciendi sindicus tunc temporis dicti castri de Montemassi predicto, seu unus massarius castri predicti eligendus per Priores dicti loci, et sibi credatur, et plena fides adhibeatur de dictis expensis faciendis in dicto cassaro per dictum dominum Cristofanum, vel eius heredes et successorres; hoc acto et expresse dicto et declarato, et hac conditione apposita: quod si dictum comune Senarum, vel eius sindicus pro dicto comuni Senarum, emeret dictum castrum, cassarum, curiam et districtum de Montemassi predicto a dicto domino Cristofano vel eius heredibus et successoribus a die octava mensis agusti millesimotrecentesimo-nonagesimoseptimo usque ad diem octavam mensis agusti millesimotrecentesimo-nonagesimonono, videlicet infra dictos duos annos, tunc comune Senarum teneatur et debeat eidem domino Cristofano vel suis heredibus et successoribus reddere, solvere et restituere supradictos denarios expendendos in supradicto acconcimine ut supra dictum est. Et sic promiserunt prefati domini Priores, vice et nomine dicti comunis Senarum eidem domino Cristofano, presenti, recipienti et stipulanti ut supra, observari facere cum effectu. Et si dictum comune Senarum, vel alter pro dicto comuni Senarum, dictum castrum, cassarum, fortiam, curiam et districtum de Montemassi predicto infra dictos duos annos non emeret a dicto domino Cristofano vel suis heredibus et successoribus, teneatur et debeat dictum comune Senarum eidem domino / c. 75v / Cristofano reddere et restituere dictos denarios, quos spendiderit in dicto acconcimine, ut supra dictum est. Et in casu quo dictum comune Senarum vel alter pro dicto comuni Senarum dictum castrum, curiam et districtum de Montemassi predicto non emeret a dicto domino Cristofano vel eius heredibus et successoribus infra dictum tempus dictorum duorum annorum, tunc dictum comune Senarum ad dictas expensas factas in acconcimine dicti cassari, nullatenus teneatur eidem domino Cristofano vel suis heredibus et successoribus. Item possit dictus dominus Cristofanus et sui heredes et sibi liceat toto dicto tempore septem annorum, videlicet a die octava presentis mensis agusti millesimotrecentesimononagesimosecundo usque ad diem octavam mensis agusti currentibus annis Domini millesimotrecentesimo 75

10 nonagesimonono tenere et teneri facere ad pasturandum et ghiandicandum centum bestias grossas cum eorum alleviminibus et quatringentas bestias minutas et earum allevimina in et super pascu, pastura, ghiandio, curia et districtu de Montemassi predicto, sine aliqua solutione per dictum dominum Cristofanum vel eius heredes et successores facienda dicto comuni Senarum, vel suis offitialibus, inde vel ob id, aliquo modo vel causa. Que omnia et singula supradicta et infrascripta promiserunt prefati domini Priores, vice et nomine dicti comunis Senarum, vigore supradicte remissionis et balie eis concesse et actribute a dicto generali Consilio campane comunis Senarum, actendere et observare eidem domino Cristofano presenti, recipienti et stipulanti pro se et suis heredibus et successoribus et firma et rata habere et tenere per singula, et contra non facere vel venire per se vel alium seu alios, aliqua ratione, iure, modo vel causa, de iure vel de facto, sub pena et ad penam in dicto instrumento et contractu emptionis et venditionis contenta et declarata, quam penam vice et nomine dicti comunis Senarum dare et solvere promiserunt eidem domino Cristofano, recipienti et stipulanti ut supra, si commissa fuerit et quotiens commissa fuerit, que pena totiens commictatur et exigi possit quotiens in singulis capitulis huius contractus fuerit contrafactum. Et pena predicta data, soluta, commissa vel non, predicta firma perdurent cum integra refectione dannorum expensarum et interesse, in iudicio litis et extra, iudicibus, procuratoriis, scripturis et avocatis et aliis quibuscumque, pro quibus omnibus et singulis observandis et firmis tenendis obligaverunt prefati domini Priores se, vice et nomine dicti comunis Senarum, et dictum comune Senarum et omnia et singula eius bona presentia et futura eidem domino Cristofano, presenti recipienti et stipulanti pro se et suis heredibus et successoribus, iure pignoris et ypothece. Renunptiantes dicti domini Priores, vice et nomine dicti comunis Senarum, exceptionibus non factarum conventium promissionis pene et obligationis predictarum, benefitiis nove et novarum constitutionum de pluribus reis debendis, epistole divi Adriani et de fideiussoriis, exceptionibus doli, mali et sine causa rei dicto modo per singula non sic geste, fori privilegio et omni alio iuris et legum auxilio. Et iuraverunt prefati domini Priores, vice et nomine dicti comunis Senarum, ad santa Dey evangelia corporaliter manu tactis hiis predicta omnia et singula suprascripta actendere et observare et firma et rata habere et tenere et contra non facere vel venire aliqua ratione iuris, modo vel causa, de iure vel de facto, nec dictum comune Senarum in aliquo predictorum modo aliquo contrafaciet vel veniet sub ypotheca et obligatione iamdicta. Quibus supradictis dominis Prioribus presentibus volentibus et predicta omnia per singula confitentibus, vice et nomine comunis Senarum, precepit Pietrus notarius infrascriptus nomine sacramenti et guarentigie secundum formam statutorum Senarum, quod predicta observent per singula ut supra per ordinem continetur. Nomina supradictorum dominorum Priorum sunt descripta in principio huius quaterni. Actum Senis in consitorio palatii residentie dictorum dominorum Priorum, coram ser Mariano magistri Niccolai notario coadiutore dicti consistorii, Bartalo Francisci Buonagiunte lanifice et Nicolao Francisci familiare dictorum dominorum Priorum testibus presentibus ad hec vocatis, adhibitis et rogatis. (S) Ego Pietrus olim ser Monaldi ser Martini civis Senarum, imperiali auctoritate notarius et iudex ordinarius et nunc notarius supradictorum dominorum Priorum et consistorii, predictis omnibus interfui et ea rogatus scripsi et publicavi. N AGOSTO 1404 Capitoli per la retrocessione del castello di Montemassi fatta da Cristoforo di Pietro Verdelli al Comune di Siena (ASS, Capitoli 4, c. 107r - 110r; copia in ASS, Capitoli 119, c. 13v-16r) In nomine Domini. Anno ab ipsius salutifera Incarnatione millesimoquadringentesimoquarto, indictione.xii. secundum morem civitatis Senarum, die vero vigesimanona mensis augusti, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini nostri domini Bonifatii, divina providentia Pape noni, anno decimoquinto Romanorum cesarea sede Imperatore vacante secundum comunem usum loquendi dicte civitatis Senarum. Ad laudem et reverentiam omnipotentis Dei et eius gloriose matris semper virginis Marie totiusque celestis curie trimphantis. Huniversis et singulis presente instrumentum publicum inspecturis evidenter appareat quod magnifici et potentes domini, domini Priores gubernatores comunis et Capitaneus populi civitatis Senarum, in consistorio eorum solite residentie, ut moris est, in toto numero simul cum Vexilliferis magistris dicte civitatis congregati, habentes ad infrascripta plenam remissionem, comissionem et autoritatem a generali Consilio campane comunis Senarum, prout late patet manus mei Iohannis Christofori notarii publici Senarum et scribe reformationum consiliorum dicti comunis et populi dicte civitatis Senarum, volentes vigore et auctoritate dicte remissionis convenire et conventiones / c.107v / et compositiones facere 76

11 cum egregio viro Christoforo Petri domini Christofori de Senis 57 super factis et materia Montismassi, comitatus Senarum et dioecesis grossetane, quod castrum dictus Christoforus et frater eius tenet et possidet sub titulo emptionis et venditionis, et generaliter super omnibus et singulis quequolibet et qualitercumque comune Senarum Christoforo, vel Christoforus comuni Senarum, facere tenentur aliquo iure vel causa, visa et considerata libera et larga remissione quam dictus Christoforus pro se ipso de se, rebus et bonis suis generaliter et libere fecit in ipsos magnificos dominos Priores et Capitaneum populi et Vexilliferos magistros, ponens et remictens se libere in gremio discretionis ipsorum dominorum Priorum et Capitanei populi et Vexilliferorum magistrorum, ut de ipso et rebus et bonis suis provideant, disponant et faciant quicquid velit; et omnibus consideratis que consideranda fuerunt, maturo et solempni colloquio habito inter eos plures cum dicto Christoforo, tandem debitis solempnitatibus observatis cum dicto Christoforo presente, inteligente et acceptante constituto, in presentia et cum consensu prudentium virorum Mini Cicerchie, Iohanne et Nicolao Galgani Guccii Bichi de Senis, proximorum consanguineorum dicti Christofori, maiorum vigintiquinque annis pro quolibet, et bone conditionis et fame, qui iuraverunt afirmantes quod predicta et infrascripta tendunt et cedunt ad utilitatem et comodum supradicti Christofori. Inierunt, firmaverunt et posuerunt infrascripta pacta, compositiones et capitula videlicet: In primis quod dictus Christoforus 58 teneatur et debeat cum sufficienti titulo translationis dominii et possessionis tradere et consignare in manibus dicti comunis Senarum, seu commissariorum eius, castrum 59 de Montemassi Maritime eiusque cassarum et fortilitias quascumque, cum omnibus iuribus et pertinentiis suis, sub modo et forma quibus olim miles egregius dominus Christoforus, avus suus paternus, emit a dicto comuni Senarum, sive ipsius baliam habentibus, posito contractu dicte emptionis et venditionis pro vero et firmo, sine aliqua fictione, prout constat per publicum instrumentum manus ser Pietri ser Monaldi, notarii publici Senarum. Et propterea solempnem contractum facere cum omnibus 60 capitulis et 57. In marg. di altra mano: cum Christoforo Petri capitula. 58. In marg. di altra mano: Cristofarus predictus det Montismassi castrum comuni Senarum. In marg. int.: Primum capitulum. 59. Segue lettera cassata. 60. Segue cautelis cassato. substantialitatibus oportunis, ita quod de iure valeat et secundum formam statutorum Senarum, pro cuius capituli presentis observatione stanti et continenti sine aliquo intervallo appareat evidenter quod prefatus Christoforus per se et suas 61 heredes sponte, libere et non vi, non metu, nec aliquo errore inductus, sed ex certa scientia, omni via, iure, modo et forma quibus magis et melius fieri potest et potuit, titulo venditionis dedit, vendidit et tradidit, iure proprio et im perpetuum magnificis et potentibus dominis, dominis Prioribus gubernatoribus comunis et Capitaneo populi civitatis Senarum, ac etiam Vexilliferibus magistris dicte civitatis, quorum nomina inferius sunt descripta, presentibus, recipientibus et ementibus pro officio ipsorum et magnifico comuni Senarum predicto, castrum, cassarum, terram, burgos, fortilitium, carbonarias, fossos, barbacanes, terras laboratorias, vineatas, sodas, pasturas, pascua, silvas, pontes, fontes, flumina et molendina, territorium et districtum et iurisdictionem, curtem, curiam, potestatem et signoriam, merum et mixtum imperium et gladii potestatem, homines, personas et fideles de Montemassi Maritime, comitatus Senarum et dioecesis Grossetane, quibus terre, curie, territorio, districtui et iurisdictioni de Montemassi predicto 62, ex uno latere est curia castri Iuncarici, ex uno curia de Lactaria, ex uno curia de Sticciano, ex uno curia est de Rocchatederighi, ex uno est curia castri de Tatti, ex uno est curia de Pietra, ex uno est curia de Rocchastrata, ex uno est curia de Montepescali, et ex uno est curia de Saxoforti. Et si qui sint dictis terre, curie, territorio, districtui et iurisdictioni plures vel veriores confines, cum omnibus et singulis iuribus et pertinentiis dicte terre 63, cassari, curie, districtus et iurisdictionis, que infra predictos continetur confines vel alios, si qui, ut predicitur, forent certiores vel veriores, et cum omnibus et singulis iuribus et pertinentiis, que dictum cassarum, castrum et eius curia, iurisdictio et districtus habent super, infra seu intra se in integrum, omnique iure, actione, usu seu requisitione sibi Christoforo et suis heredibus ex eo cassaro, castro, iurisdictione, curia, et districtus 64, vel pro eis, modo aliquo pertinente, pro pretio et nomine pretii octo milium florenorum boni et puri auri ad rectum pondus comunis Senarum, quod pretium habere debeat dictus Christoforus in hunc modum: videlicet quia scribi et poni debeat Christoforus predictus creditor comunis Senarum 61. Sic! 62. In marg. confinia tere Montismassi. 63. Segue a cassato. 64. Sic! 77