ARISERUS, OI E CRASI

Dimensione: px
Iniziare la visualizzazioe della pagina:

Download "ARISERUS, OI E CRASI"

Transcript

1 ARISERUS, OI E CRASI

2 Comunu de Setzu - Comune di Setzu Provìncia de su Campidanu e Mesu Is traballus de Setzu IS TRABALLUS DE SETZU COMPUTER, MEMORIA E VECCHI MESTIERI Computer, memoria e vecchi mestieri ISBN Comune di Setzu - Cumunu de Setzu Prima edizione, dicembre Tutti i diritti riservati Primu imprenta, mesi e idas Tutu is deretus arreservaus Progetto grafico e realizzazione editoriale ALFA EDITRICE Via Mercadante, Quartu S. Elena (CA) Tel alfaeditrice@tiscali.it Il progetto Computer, memoria e vecchi mestieri è stato realizzato con la partecipazione della Regione Autonoma della Sardegna - L.R. 26/97 In sa manta: Una pinneta de sa Jara de Setzu (Fotografia de Giannino Melis). Stampa: Nuove Grafiche Puddu - Ortacesus (CA) ALFA EDITRICE

3 Ìndixi Saludu de sa Sìndiga 7 Introdusidura 9 Sa butaghera 13 Sa cosingera 17 S acodrau 20 Su brabieri 23 A fai is drucis 27 A fai sa cunsreva 31 A fai sa pasta 34 A fai su pani 38 A fai s ollu 43 A fai scarteddus 47 Su boinaxu 50 Su crabaxu 55 A traballai cun su cuaddu 58 A fai su casu 62 Su massaju 65 Su pastori de brobeis 70 Su procaxu 75 A tessi 80 S arranda 84 Fueddarieddu sadru - italianu 87 Circador@s 92 I mestieri di Setzu 93 5

4 Saludu de sa Sìndiga Sa tenta prus manna chi s at fatu detzidi, cumenti a Aministratzioni, a fai custu lìburu est stètia a allogai sa memòria stòrica po cumprendi mellus su presenti nostu. Su lìburu est fàcili a ddu ligi, no ca siat superficiali, ma ca si seus pensaus de fai unu lìburu po totus, unu lìburu bonu a ddu ligi po is genias noas chi funt is prus interessadas a allogai sa sienda curturali nosta. Po custa arrexoni eus detzìdiu de ddu scri in sadru po fai connosci e allogai sa fueddada setzesa puru. Dedicaus custu traballu prus chi totu a is giòvunus, sperendi chi a connosci is traballus antigus de su connotu nostu ddus potzat torrai a fai bivi, castiendi puru a is interessus curturalis e econòmicus nous. Sa circa a suba de is traballus bècius est stètia ùtili po cumprendi cumenti sa biddixedda nosta est andada a innantis in sa curtura e in s economia e at permìtiu de amentai de manera crara una parti scarèscia de sa vida setzesa passada. A boddi is scedas est stètiu unu traballu chi at tocau totu sa comunidadi setzesa, prus chi totu a is bècius, chi funt stètius prexaus meda de contai is contus de su tempus passau. A dolu mannu is traballus sparèssius funt de prus de is chi si pensaus, difatis po calincunu de cussus (po ndi nai unu, su sabateri) no at fatu a 7

5 boddi datu perunu. Po custu nosu aministradoris depeus torrai a pigai e a balorisai sa sienda curturali de su logu impari a su connotu antigu suu. Torru gràtzias a totu is chi ant traballau po fai cust obra, is bècius chi s ant contau is amentus insoru, is piciocus chi ant fatu is interbistas e Amos Cardia su dotori e Perdu Perra su dotori chi ant coidau e traballau su materiali. Annarita Cotza Sa Sìndiga Introdusidura Custu libru chi teneis in is manus est una parti sceti, de su progetu Computer, memoria e vecchi mestieri, chi s Arregioni at finantziau a su Cumunu e Setzu cun sa lei 26. S atra parti, chi no podit arresurtai innoi, est un amosta e unu cumbènniu po fai biri is fainas e is ainas de Setzu. Custa circa est stètia unu traballu de profetu mannu, ca at bogau a pillu una sienda chi fut pedrendisi, po dda fai connosci a totu is giòvunas e is giòvunus. Custu libru, scritu e fatu de una manera agilosa e moderna, tenit unu CD ROM puru, chi agatais in sa busciaca de s ùrtimu pàgina, po ddu imperai de medas maneras. Nci agatais is capìtulus de su libru, prus fotografias, is fainas cun sa possibilidadi de ddas fai ingunis e totu e biri chi funt giustas o sballiadas. In prus, sa tradusidura in italianu de is càpitulus, unu fueddàriu sardu mannu de prus de sesmilla fueddus e una filera de dogumentus utilosus po chini olessit sighiri a ligi cosa in sadru e de sa lìngua sadra. Un agratziamentu mannu a is informadoris e a is informadoras de Setzu. Tzius e tzias chi ant obertu s enna e omu e ant arriciu a is circadoras e a su circadori de sa mellus manera, contendiddi cosa de importu e agiudendiddas in totu su chi podiant. Gràtzias de coru mannu, chentz e osatrus, no femus nimancu innoi a ndi chistionai. E gràtzias a Frantziscu, Luxia e Mariàngiula chi, mancai noeddas, ant traballau beni sempri, assigurendi s arrennèscida bona de su progetu. 9

6 Po contai is fainas eus circau de imperai sa fueddada setzesa e totu, ca est una sienda custa puru. A dda scriri a bortas fait, a bortas nou, ca su sadru tenit arrègulas chi no fait a sartiai. Po nai, fait a scriri candu sa e de su campidanesu literàriu is setzesus dda nant a, cumenti in is fueddus setzesus trabutzu e saguri, chi po is atrus campidanesus funt trebutzu e seguri. Sa fueddada setzesa no fait a dda scriri candu no nant sa n in mesu a duas vocalis o candu sa l dda nant b. Su feuddu grifoni tòcat a ddu scriri aici a marolla, mancai sa n no dda nerint e su fueddu Tuili tòcat a ddu scriri aici, mancai ddu nerint Tuibi. Ma totu custa cosa dda podeis imparai in su cursu de sadru chi su Cumunu est fadendi gràtzias a su progetu Setzu Bilìngua. Po dda serrai in crutzu, custu traballu a ddu coidai at òfiu traballu meda ma s at fatu apànniu su pròpiu tanti e totu. Spereus chi si praxat a osatrus puru. dott. Amos Cardia dott. Pietro Perra Su traballu est a candu pòrtat su picu (Dìciu populari sadru) Is traballus 10

7 Sa butaghera Informadora: Delfina Pilloni (nàscia in su 1936) Sa pesa antiga de Delfina Pilloni. (Fotografia de A. Cotza) Tzia Delfina (Lina) at imparau su traballu in sa butega de tzia Pelagia (Làgia) Uzeri, a s acabu de is annus e Sessanta e a su cumentzu de is annus e Setanta, ca su pobiddu fut su nabodi de tzia Làgia. A s inghitzu acabidàt sa mercantzia e limpiàt sa butega. In s istadi oberiant a is set e mesu is otu e serrànt a sa una, a mari aberiant de is cuatru a is otu. In s ierru fut sa pròpiu cosa, perou serrànt a is ses de a mari. Sa butega fut in sa ia manna e bidda, in d-un aposentu de sa domu de sa meri e totu. Fut un aposentu de unus trintaxincu metrus cuadrus, prus longu chi no ladu, cun d-un atru aposenteddu po sa cosa chi no fut po papai. Po bendi srebiant: duas pesas, una po su pani e s atra po totu s atra cosa, po fintzas po su tzùcuru e su cafei chi ddus bendiant a pesu unu gorteddu mannu po sa murtadella, s ùnigu salùmini chi bendiant una credèntzia de linna po sa pasta, su tzùcuru, su cafei e aici nendi 13

8 una molixedda po su cafei e un atra po su casu una sàssula po dònnia sacu de cosa chi bendiant a pesu. A primu fut de linna e agoa de liàuna paperi olliau, po imboddicai libureddus, po assentai sa spèndida de dònnia famìllia arregistrus, po assentai su dinai intrau e bessiu de butega Sa mercantzia chi teniant fut: terràllia o ingallieria, est a nai pingiadas de liàuna o de ferru smartau arroba a metru filu po cosi e po arrandai de dònnia calidadi e de dònnia colori bistiris po piciocheddus (mudandas, cratzonis crutzus, mallieddas, crapitas) craboni Sa cosa e papai fut: tzùcuru arangada, est a nai anciova a sut e sali cunsreva, in botus de liàuna de tres chillus gintilla ous murtadella casu pasta, chi sa primu a lompi fuant is findeus po su brodu pani, chi fut arribau in is annus e Cincuanta Su prus de sa cosa dda pigàt in Casteddu tziu Luisu, su pobiddu de sa meri, o puru dda pigànt de is carratoneris. Su tzùcuru e sa farra ddus teniant in sacus de tela de binti chillus, su cafei in sacus de narba de otu chillus. Sa genti pagàt a dinai o, chini no ndi teniat, pigàt a dèpidu e sa butaghera assentàt in su libureddu. Atrus sa mercantzia dda cuncambiànt cun cosa chi arànt issus. Sa butega pagàt su dàtziu a su Stadu, chi s òmini chi passàt a incasciai fut Mundicu Dotzu. Fut unu tanti diferenti dònnia orta, segundu su chi arresurtàt in is arregistrus de sa butega, de su dinai intrau e bessiu. A manca, sa muschera, propriedadi famìllia Lai (Fotografia de P. Perra). A su costau: una sàssula antiga de linna e, a suta, s imboddicamentu de su piseddu. Pàgina sighendi: s imboddicamentu de sa castàngia e su fasolu a ogu nieddu

9 Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] Sa cosingera Is sacus de su cafeu pesànt binti chillus Sa cosa fadiat a dda pigai a dèpidu puru Tzia Lina bendiat sa bidrura chi aràt tziu Luisu S ùnigu salùmini chi bendiant fut sa murtadella In s ierru serrànt a is seti Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Sa primu de calidadi de pasta a dda bendi fuant... Sa molixedda srebiat a moli su... Su pani iant cumantzau a ddu bendi me is annus e... Su pisci chi bendiant fut... Sa cosa dda imboddicànt a... Arrespundi in sadru a custas preguntas A tui ti praxit a andai a butega? Cun chini andas? Giogas a butaghera/i? Ita bendis? Ti ndi pìgant? Chi a manna/u fadiast sa butaghera/i, ita t iat a praxi a bendi? Ti praxit de prus sa cosa de butega o sa cosa de genti chi connoscis? A pigai a dèpidu provau mai as? Chi eja, ita t ant nau? Informadora: Rosaria Montis (nàscia in su 1935) Màchina e cosi de Natalina Montis. Tzia Arrosària at cumantzau a dex annus, imparendi de tzia Consolata Schirru, chi fut parenti sua. A bintiduus annus fut andada a bivi in Casteddu e iat traballau po unas cantu siendas, cument a Costamarras. Su traballu fut a tot annu e in bidda cumantzàt a is otu de a mangianu fintzas a mesudi, ca depiat fai su pràngiu. A mari torràt a pigai de sa una e mesu fintzas a is otu. In austu traballàt fintzas a is tres de a mangianu, ca ddi domandànt bistiris medas po sa festa de Santu Niàtziu. Fuant in duus, issa e tzia Consolata, chi teniant fainas diferentis. Tzia Consolata fadiat mudandas, camisas po mascu e acònciat bistiris e lentzorus. Tzia Arrosària fadiat is bistiris po fèmina. Traballànt in d-un aposentu e domu de s una o de s atra. Is ainas chi srebiant fuant: màchina e cosi, cun d-un agu sceti, chi no si segàt giai mai 16 17

10 Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] Ferrus de pranciai. A manca, unu de Caterina Sanna e, a dereta, un atru de sa famìllia Usai. A costau, ferrus (Fotografia de G. Usai). fila de cotoni ferrus didalis scuadra ghìscius agus piticas, po fai su sutapuntu agus mannas po infrissi Totu custa cosa dda pigànt in Setzu, me is biddas a canta o in Casteddu candu andànt po atra cosa puru. Candu ddi cumandànt unu traballu, pigànt is masuras de sa pressoni (giru de is palas, petus, chintzu e fiancus) e assentànt totu in d-unu libureddu. De cuddas masuras cumprendiant sa lòngària puru e s arroba dda bitiat sa persona e totu, chi dda pigànt de is bendidoris chi girànt is biddas o de atras butegas. Is cosingeras marcànt s arroba a ghìsciu e a scuadra e agoa dda segànt a ferrus. Infrissiànt e tzerriànt a sa persona po ddu provai e si dd arrangiànt chi fut mannu tropu. Agoa ddu cosiant a màchina, ddu pranciànt (a ferru a craboni o elètrigu segundu is annus) e sa persona beniat a si ndi ddu liai. Po fai unu bistiri srebiant a su mancus duas diis e su chi oliant de prus, ma fintzas su prus traballosu, fut sa bistimenta e fèmina (tailleur). A su chi fadiat sa cosingera sceti ddi narànt su bistiri bellu e si ddu poniant po andai a crèsia a tot annu. S arroba dda scioberànt a nche sa cosingera S agu de sa màchina e cosi si segàt sempri Tzia Arrosària in su mesi de austu traballàt de prus S arroba dda marcànt a lapis Su bistiri bellu ddu fadiat sa cosingiara sceti Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Tzia Arrosària at imparau a... Su bistiri agoa chi ddu cosiant a màchina ddu... Sa fila chi portànt fut de... Po is masuras pigànt su giru de... S arroba dda marcànt a... Arrespundi in sadru a custas preguntas Tui cosiu mai as? Chi eja, candu? Cun chini? Is bistiris chi tenis funt totus pigaus a butega o fatus puru? Ti praxint de prus is de butega o is fatus? Poita? T iat praxi a fai sa cosingera / su cosingeri? Poita? Is bistiris chi pigas in butega, chini ddus fait? 18 19

11 Informadori: Francesco Pintori (nàsciu in su 1936) S acodrau Ainas po traballai in su sartu de sa famìllia Perra (Fotografia de P. Perra). Pàgina sighendi, ainas de Francesco Maria Cotza. Sendi chi is fainas fuant medas, is ainas e totu fuant diferentis, ma is chi portànt de prus fuant: marra ciapa, una marra lada po scoratzai e po limpiai is acorrus fraci trabutzu saguri sarroni pudatza cotza Totu is ainas e sa sementza fiant de su meri e totu. Su cuntratu fut a fueddus sceti e sa paga fut a trigu o a faa. Su tanti ddu stabiliant in trigu e faa araus e totu dipendiat de s annada. Su chi dd abarràt, tziu Frantziscu ddu bendiat puru, ma su prus de is ortas su chi un acodrau godangiàt bastàt aici aici po sa famìlia e duncas no dd abarràt nudda in prus. S acodrau traballàt segundu su cuntratu chi fadiat cun su meri, chi su prus de is ortas fut po un annu. Su traballu fut su prus in su sartu, ma in domu puru, chi ingunis castiànt is bèstias, limpiànt s acorru e sa pratza e, a bortas, agiudànt a fai su fogu po su forru e su pani. Sa giorronada cumantzàt a s obrescidroxu e acabàt a su scurigadroxu. Si frimànt a is noi oras po murzai, a mesudi po prandi e a is cincu po murzai torra. In s ierru, a pusti-prandi, torrànt a traballai luegu ma in s istadi torrànt a pigai a is duas. Po su tempus de traballu, comuncas, baliat sempri su chi detzidiat su meri e totu. De cumenti fut bessiu bonu meda, tziu Frantziscu de su 1959 a su 1962 iat traballau a marrai a scarada, fadendi una cedda de tres, issu cun atrus duus. De custa manera ddus pagànt a dinai e cuntratànt sa paga issus e totu. Sa genti a traballai dipendiat de cantu fut manna sa sienda, duncas de cantu fut arrica sa famìllia de is meris, ma su prus de is ortas fuant in duus o tres

12 Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] Su brabieri Su cuntratu de s acodrau fut a fueddus sceti Po ddu pagai ddi onànt petza S acodrau traballàt in su sartu e in bidda puru A mesudi si frimànt po mrutzai Marrendi a scarada ddu pagànt a trigu e a faa Sa cadira cun su pannixeddu, po tundi in sa lolla. (Fotografia de A. Cardia). Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Sa genti a traballai dipendiat de... Sa sementza e is ainas ddas depiat ponni... Su tempus de traballu ddu detzidiat... Sa ciapa srebiat po... A marrai a scarada fiant in... Arrespundi in sadru a custas preguntas In su sartu traballau mai as? Chi eja, ita as fatu? T iat a praxi de prus a traballai in su sartu o in tzitadi? Poita? Nara cincu traballus de su sartu e cincu de tzitadi T iat a praxi de prus a traballai in d-una sienda tua o a t acodrai? Poita? Is acodraus de oi cumenti bivint? Cumenti ddus pàgant? Informadori: Gesualdo Corona (nàsciu in su 1930) Tziu Gesualdu at cumantzau a fai su brabieri a bintitres annus, ca iat imparau in Tuili, in domu e tziu Ètori Fadda, chi fut unu brabieri e unu cosingiaru àbili e famau meda in totu su logu. Giai chi in Setzu no s agatàt genti meda, tziu Gesualdu traballàt a brabieri duas diis sceti, a solu sempri, su mrècuris e su sàbudu. Cumantzàt a is seti de a mangianu, cun sa genti chi dd iat avèrtiu giai is diis a primu. Sa brabieria fut un aposentu de domu sua e totu o, in istadi, sa lolla puru. Ddui fiant duas cadiras e brabieri de linna, chi girànt e teniant un arrimaconca de linna e totu, e unu sprigu cun d-unu pranu e imbidri. Is ainas suas fiant: is ferrus s arresoja is pètinis 22 23

13 sa machinedda unu pannixeddu un arrogu e arroba po su tzugu su pinzellu su saboni Su saboni ddu pigànt a pesu e totu is ainas ddas pigàt in Casteddu, in d- una butega in bia e Angioy. Sa machinedda srebiat po fai sa sfumadura. Cumenti arribàt sa genti, ddi narànt a tziu Gesualdu cumenti oliant a tundi. Cumantzàt tundendi cun is pilus sciutus e acabàt sciacuendiddus. Segàt a pipius e a pipias puru. Po is òminis, is maneras prus portadas fiant a sa Guglielma: pilus crutzus cun sa scrimera a manca a s Umberta: pilus artus a innantis unu o duus didus, ma a canta e su tzugu crutzus giai a zeru totu a spumadori (a spazzola): pilus artus unu o duus didus in dònnia logu a zàzara: in bàscius tùndius a zeru ma faci a suba, de su nuu de su tzugu, allonghiànt a prexeri de sa genti a arrasu: tùndius totus a zeru, cun d-unu cucurùciu in fronti Po is pipias, is maneras prus portadas fiant a caschetto: is pilus ddus tundiat a sa mèmoria e a su pistiddu a manteddu: is pilus fiant longus meda e a palas duus tundiat donendiddi una forma de mesu tundu Po sa braba fadiant aici: pigànt un arrogu e saboni e ddu poniant in su pinzellu infustu passànt su pinzellu in sa braba fintzas a fai totu sa spuma po dd amoddiai segànt sa braba cun s arresoja fadiant is basetas e limpiànt sa faci cun su pannixeddu Dònnia orta is ainas ddas sciacuànt beni meda e ddas allogànt in d-una cascitedda in s aposentu-brabieria. In is annus e Cincuanta a fai sa braba costàt 25 francus, a fai is pilus costàt 60 francus. A bortas sa genti pagàt a trigu, chi cun d-una cuarra unu teniat deretu a si fai braba un orta a sa cida e is pilus un orta a su mesi po un annu e totu. Cun d-unu moi, intamis, unu teniat deretu a si fai sa braba duas bortas a sa cida, sempri po un annu. Pinzellu e arresoja (Propriedadi e fotografia de P. Perra). Masuras (Fotografia de A. Cotza) 24 25

14 Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] A fai is drucis Tziu Gesualdu at imparau a fai su brabieri in Casteddu Sa brabieria sua fut in d-una butega in sa ia Su saboni ddu pigàt a pesu Sa genti podiat pagai a trigu puru Tundiat is pilus a is mascus sceti Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Tziu Gesualdu cumantzàt a traballai a is... Sa machinedda ddi srebiat po fai sa... Sa genti si setziat in d-una cadira de... Is pilus tùndius a manteddu fiant po is... Is ainas ddas pigàt in... Arrespundi in sadru a custas preguntas Tui dònnia cantu tempus àndas a ti tundi is pilus? Cumenti ti praxit a ti tundi? Cun chini andas e ita fais candu ses abetendi chi tochit a tui? Ti praxint is òminis a braba, eja o nou? Poita? T iat a praxi a mannu a fai su brabieri o sa piluchera? Poita? Informadoras: Caterina Sanna (nàscia in su 1956) Orsola Pala (nàscia in su 1927) Tzia Catarina at imparau a fai is drucis po Carnivali candu teniat dexot annus, chi si dd iat imparau tzia sua. Is drucis de past e ferru funt antigus meda e fait a ddus fai a solus e in duas oras sceti. Friiant in sa coxina manna e is ainas chi srebiant fiant: Is mollus po fai sa past e ferru, propiedadi de Caterina Sanna. una turra, po amesturai una tassa, po su binu una cullera, po ghetai su fromentu in s impastu una pianedda, po traballai sa pastedda unu testu, una pingiada de allumìniu po frii e po scallai su ollu e procu unu cicaroni, po nci poni sa pastedda pronta a frii is mollus, cun sa forma (su prus de is ortas a forma de arrosa, de coru o de steddu), su bratzu de ferru e su mànigu de linna 26 27

15 Po fai sa pastedda srebiant: lati tzùcuru ous croxu tratau de limoni suci e croxu tratau e aràngiu farra binu biancu fromentu ollu e procu (po frii sceti) Is mollus ddus fadiat su ferreri, su tzùcuru ddu pigànt a butega e totu s atru ddu teniant in domu. Cumantzànt morighendi beni cun sa turra e linna su tzùcuru cun is ous a intr e sa pianedda, aciungiant su croxu e limoni, su croxu e su suci de aràngiu e sighiant a morigai. Agoa ghetànt a pagu a pagu sa farra, su lati, su binu e su fromentu. Cand est amesturau beni custu puru, ddu lassànt a pasiai e in s interis poniant s ollu e procu a scallai e nc infundiant is mollus puru. Poniant sa pastedda in su cicaroni, nc intrànt unu mollu e custu, prenu de pastedda, ddu calànt a coi in s ollu e procu callenti e ndi dd ogànt candu su druci fut essiu dorau. Ddi fadiant scolai s ollu e, cun d-unu cropu a su mànigu, su druci ndi essiat de su mollu e ddi ghetànt su tzùcuru. Aici sighiant fintzas a acabai sa pastedda e is drucis oliant papaus tèbidus o fridus. Dònnia festa teniat is drucis suus, chi fiant: po Carnivali, is tzìpulas, is parafritus, is brunniolus po Pasca Manna, is pàdrulas, is amaretus e is biancheddus po Totu is Santus, is pabassinus po Paschixedda, is amaretus, is ciambellas, is pabassinus, is buconetus po is cojas, is batiaris, is comunionis e is cunfrimas, su pan e saba, is biancheddus, is ciambellas, is crobadeddas, is buconeddus, su gatou, is pirichitus In is famìlias arricas a posta po murzai a mangianu fadiant is pistocus finis puru. Drucis sadrus In sa pàgina a primu: gatou cun biancheddus. (Fotografie de A. Cotza) 28 29

16 Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] A fai sa cunsreba Tzia Catarina at imparau a fai is drucis a bint annus S impastu ddu morigànt cun d-una turra de ferru Friiant in s ollu ermanu Po fai sa pasta e ferru srebiant a su mancu tres oras Is drucis oliant papaus callentis meda Tomata (Fotografia de P. Perra). Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Is mollus fiant a forma de... Cumenti is drucis fiant cotus ddi ghetànt... Po primu morigànt su tzùcuru cun is... De s aràngiu pogant su suci e su... Is pàdrulas ddas fiant po... Arrespundi in sadru a custas preguntas A tui a fai drucis ti praxit? Chi eja, ita drucis fais? In domu tua chini est chi fait is drucis? Dònnia cantu tempus? Ita ddi narais in bidda tua a Carnevale? Po custa festa ita drucis papas? A papai drucis meda, fait beni o mali? Poita? Conta de su druci prus bonu o prus mannu chi apast papau mai Informatrice: Edvige Atzeni (nàscia in su 1937) Custa faina dda fadiant a mangianu in mes e axrolas, agoa chi iant segau sa tamata, e pigàt duas o tres diis. Traballànt in coxina a su mancu in duus, su prus de is ortas fèminas mannas. Is calidadis de tamata fiant su crocorigheddu, su coru e boi, sa tamata manna, sa tamata pitica, sa tamatedda de Palermu, su pei e boi. Is ainas chi srebiant fiant: unu gorteddu, po sperrai sa tamata stojas, po ponni sa tamata a coi unu sadatzu e ferru, po cracai sa tamata e ddi fai essi sa prupa e su suci unu talleri serrau, po fai pasiai sa prupa una coscinera, po scolai s àcua in prus, pingiadeddas de terra, po allogai sa cunsreba Su traballu cumantzàt seghendi sa tamata e ponendidda a su soli in is stojas, po una pariga e diis a acabai de coi. Cota totu dda limpiànt e dda 30 31

17 Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] sperrànt, fendidda buddi in s àcua po una mesoredda. Agoa cracànt totu in su sadatzu po spilloncai su croxu de sa prupa, chi nci calàt in su talleri. Sa prupa dda poniant a intr e una coscinera po duas o tres oras po scolai s àcua e agoa dda lassànt in su soli totu una di po si callai. A ùrtimu, dda ghetànt a intrus e is pingiadeddas de terra, cun ollu e afràbica, e ddas serrànt a paperi ollosu e a spagu. Dd allogànt in d-un aposentu friscu, mancai in su magasinu. Sa tamata longa dda sicànt, fadendi sa pibadra. Dda sperrànt a gorteddu e dda preniant de sabocu, lassendidda sicai a su soli po unas cuìndixi o binti diis. Sa pibadra arremprasàt sa cunsreba candu custa fut acabada e dd allogànt in pingiadeddas de terra tupadas a folla e afràbica o de lau. Pianeddas de Edvige Atzeni. A suba, talleris serraus e culleras de linna de Francesco Maria Cotza. Sa cunsreba dda fadiant in mes e axrolas Sa tamata dda buddiant intrea, for e segai Tocàt a dda buddi po un ora e mesu Sa coscinera srebiat po dda pistai beni Po primu papànt sa cunsreba, agoa sa tamata sicada Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Po sicai sa tamata in su soli dda poniant in d-una... Agoa chi dd iant buddia dda cracànt cun d-unu... Is pingiadeddas ddas serrànt a spagu e a... Po allogai sa tamata sicada dda tupànt a folla de... S aposentu po allogai sa cunsreba depiat essi... Arrespundi in sadru a custas preguntas Ti praxit de prus sa tamata o sa bànnia? In domu tua chini est chi fait sa bànnia? Ita ddi ponint? Nara a su mancu tres maneras de papai sa tamata? Sa tamata crescit in sa mata che sa mela o in terra che sa patata? De innui ndi enit sa tamata? De cantu tempus dda teneus in Sardìnnia? 32 33

18 A fai sa pasta Cerridori po sa farra de Francesco Maria Cotza. Pàgina sighendi, a manca, su cibiriu e a dereta, sa poja. Totu de Maria Lai (Fotografie di A. Cotza). Informadoras: Ada Caria (nàscia in su 1941) Edvige Atzeni (nàscia in su 1937) Sa pasta dda fadiant de donniasantu a mes e idas e in prus, in mesu de s annu, fadiant sa frègula puru. Is cruguxonis, is malloreddus de cilìriu e is lisàndias ddas fadiant po is diis prus de importu. Dda fadiant sempri is fèminas, duas o tres imparis, in sa coxina manna, chi ddoi fut su forru e fadiant su pani e is drucis puru. Is ainas chi srebiant fiant: su tùturu su gorteddu sa pobina su cainsteddu sa turra, de linna de mata de castàngia sa canna, po nci apicai sa pasta longa a sciutai sa crobi sa pianedda su cilìriu sa mesa e fai pani In prus po fai sa frègula srebit: sa cullera su lantzoreddu e su pani (po ddu ponni in sa pobina po arrimai e po tupai sa pasta) Po fai sa pasta srebiat sìmbula fini, àcua e sali. Po sa frègula sa pròpiu cosa, ma sa sìmbula depiat essi prus grussa. Sa sìmbula dda fadiant in domu, sa sali dda pigànt a butega e s àcua dda tirànt de su putzu o dda pigànt de su grifoni mannu de Tuili. Po sa pasta poniant sa sìmbula in sa pianedda, nci ghetànt s àcua salia e cumantzànt s impastu ingunis. Agoa ddu sighiant in pitz e sa mesa e totu, fintzas a candu sa pasta no bessiat moddi, pronta a sterri cun su tùturu. Fatu su pillu ddu segànt a gorteddu e sa pasta longa chi ndi bessiat dd apicànt a sa canna e dda lassànt a sciutai po una o duas diis. De pasta longa s agatànt: is tallarinus, segaus finis meda (1 mm.), ca ddus papànt a brodu is bavetas, ladas 3 mm., chi ddas papànt incasadas is lisàndias, ladas 1 cm., chi ddas papànt incasadas custas puru Po is marraconis de cilìriu su traballu est su pròpiu ma, de sa pasta, a primu de dda fai fini, ndi pigànt un arrogu chi segànt a acodeddus e ddus traballànt cun is didus in su fundu de su cilìriu. Fatus, ddus lassànt a sciutai in su cainsteddu mannu po duas diis

19 Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] Po sa frègula, in sa pianedda, de sìmbula tocàt a ndi ponni prus pagu meda e su pròpiu a ddi ghetai s àcua salia a stìddius. Cumenti is didus girànt sa sìmbula, bessiat sa frègula, chi agoa tocàt a dda inforrai po dda sciutai, chi su forru no depiat essi callenti meda. Po is cruguxonis fadiant su pillu cumenti po is lisàndias e po s arreprenu fadiant s impastu de farra, arrescotu, tzafaranu, croxu de limoni. Ddus segànt cun s arrodedda e ddus poniant a sciutai in su cainsteddu mannu. De pitzus a bàscius, cerridori de Francesco Maria Cotza, arrodedda de Caterina Sanna, talleri serrau de Francesco Maria Cotza, pàlia po sa farra de Francesco Maria Cotza, sciadatzadori de Orsola Pala. In Sardìnnia fadiant pasta longa e pasta crutza Po fai sa frègula tocàt a ghetai àcua meda Sa forma de is malloreddus dipendit de unu mollu de ferru In Setzu s impastu de is cruguxonis ddu fadiant a arrescotu Sa frègula dda sciutànt ponendidda a sicai in su soli Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Is tallarinus ddus papànt a... S àcua po fai sa pasta dda pigànt de unu grifoni de... S impastu de sa pasta ddu cumantzànt in... Is lisàndias e is bavetas ddas papànt a... Po s impastu de is cruguxonis srebiat su croxu de... Arrespundi in sadru a custas preguntas Cali calidadi de pasta ti praxit de prus? Sa pasta cument est chi tòcat a dda coi? In sa famìlia tua, calancunu fait sa pasta in domu? Chini? Candu? Is cruguxonis ddus papas de atrus logus puru? Chi eja, cumenti funt? Àcua de su putzu tirau mai nd as? Innui? Candu? 36 37

20 A fai su pani Su pani pintau, po sa coja, de Orsola Pala. In bàscius, a manca, su cocoi e, a dereta, su civraxu, (Fotografia de A. Cotza). Traballànt in duas o tres personas, no bècias, ca fut unu traballu grai meda, fèminas e òminis puru. A bortas traballànt a fai s impastu is pipius e totu. Su prus de is ortas s òmini alluiat su fogu e ddu sighiat beni su forru po ddu fai arribai a 300 gradus. Sa fèmina fadiat s impastu e castiàt po ddu coi beni. Tzia Bissentica a piciochedda traballàt in domu e is meris suus, ma de cumenti si fut cojada iat cumantzau a fai su pani po sa famìlia sua sceti. S impastu ddu fadiat in coxina ma su forru fut in pratza o in d-un atr aposentu chi nci fut su forru sceti. Informadora: Vincenza Pala (nàscia in su 1925) At cumantzau a traballai faci a cuindix annus e ddu fadiant a tot annu. In s ierru cumantzànt a s obrescidroxu e sighiant fintzas a mesu mangianu, in s istadi, chi ddoi fut bentu e soli, si pesànt a sa una de a mangianu, de si nunca su bentu su pani no dd iat essi fatu fromentai beni. Ddu fadiant un orta a sa cida o un orta a su mesi puru, segundu sa farra chi teniant. Una parti de s impastu dda podiant imperai po fai is costeddas, chi sa pasta dda traballànt a tùturu po dda fai fini, agoa is costeddas ddas segànt a gorteddu e ddas friiant in su ollu e procu. Cumenti fiant cotas fadiat a ddas intzucurai puru. Is ainas po sadatzai fiant: su sadatzu, a màllias ladas de tela e su bastu de linna su cilìriu, a màllias de cannixedda e su bastu de palla Sa cosa chi srebit fut: sali farra fromentu àcua Su fromentu ddu fadiant cun d-un arrogu e impastu de sa cida a primu, chi iant lassau a axedai in d-un aposentu ùmbidu in s istadi o, in s ierru, a suta e una pariga e mantas. Po sa ladarrussa (su chi oi ddi nant pane integrale) imperànt su pòddini sceti, de sa segundu sedatzadura de sa farra. Su trigu fut de Setzu e totu. Pàlias po su forru de Francesco Maria Cotza. A suba, su civraxu e su cocoi (Fotografia de A. Cotza)

21 Pianedda de Francesco Maria Cotza. Maria Concas molendi su trigu in su 1957 e su forru in sa domu de is de Delìgia. Po primu cosa su trigu oliat sciacuau e agoa ddu betiant a su mòlliu de su burricu. Po s impastu nci poniant una o duas oras, po ddu fai framentai beni. Ndi bessiant fromixeddas e pani chi ddas poniant a pasiai in sa crobi, a suta e una pariga e mantas po una o duas oras. In s interis alluiant su fogu e ddu fadiant tenni cun cambus finis. Su pani ddu coiant po un ora e mesu e dd allogànt in sa pianedda o in sa crobi, tupendiddu cun lentzorus e mantas. Is calidadis de pani fiant: su civraxu, fut tundu e pesàt unus 800 gramus, sa matza fut a stampixeddus sa moddixia, fut tunda e pesàt unu chillu, sa matza fut prus craca sa lada stampada, teniat unu stampu in mesu e pesàt prus pagu de is atrus sa ladarrussa, fut allonghiada, pesàt de prus e dda fadiant cun su pòddini sceti su cocoi, ddu fadiant po is festas e no teniat sempri sa pròpiu froma Po Pasca manna, ma po is cojas puru, is fèminas pintànt su cocoi, afrorigendiddu a ferrus, fendi bessi, su prus de is ortas, fromas de columbas

22 Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] A fai s ollu Su pani ddu fadiant po ddu bendi Sa lada stampada fut su pani prus grai de totus Su pani po essi beni tenit abisòngiu de pigai beni Su trigu ddu moliat su burricu Su cocoi ddu fadiant po is festas Matas de olia (Fotografia de A. Cotza). Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Su civraxu tenit sa matza a... Sa crobi dda tupànt cun... Su fogu dd alluiant is... Su pani ddu coiiant po... Is costeddas ddas friiant in su... Arrespundi in sadru a custas preguntas Su pani sadru ddu connoscis? Chi eja, dònnia di ddu papas? Su trigu ddu connoscis? Cument est fatu? De su pani ti praxit de prus su croxu o sa matza? Sa farra a fai su pani sceti srebit? Chi nou, po ita atra cosa srebit? Candu abàrrat pani bèciu nce ddu fùlias? Chi nou, poi ita ddu imperas? Informadori: Gioacchino Cotza (nàsciu in su 1938) Su traballu cumantzàt in cabudanni boddendi s olia arruta a terra a sola, agoa, faci a donniasantu, s atra dda scudiant e, segundu s annu e is matas, sighiant fintzas a gennaxu. Cumantzànt a s obrescidroxu, faci a is noi oras de a mangianu murzànt e faci a mesudi prandiant. Acabànt a su scurigadoxu. Traballàt totu sa famìlia, òminis, fèminas, pipius e pipias e, a bortas, agiudàt atra genti puru, chi dda pagànt a giorronada o cun d-unu scarteddu e olia po cunfatai. Is fèminas boddiant e poniant a intr e is sacus, is òminis scudiant e artziànt is sacus prenus a su carru. Po scudi srebiant custas ainas: fruconis, de linna de castàngia, ca fut lèbia meda, e fiant longus unu tres o cuatru metrus cannas, custas puru longas cument e is fruconis prantamalloni unu fusti sempri de unu tres o cuatru metrus de longària 42 43

23 diàmetru e, a intrus, una pedra tunda strantaxa, cun d-unu butu a centru chi ddu giràt su burricu o su cuaddu. Anantis e s arroda ddoi fut una spètzia e pàlia po mandai s olia in s arroda e totu. Sa prentza fut po cracai sa prupa chi iant fatu cun sa mola. Sa prupa dda poniant a intr e is portinus, sacus de narba o de giuncu, stampaus a centru. Is portinus ddus apillànt in sa prentza e ddus òminis ddus cracànt girendi. S ollu e s àcua calànt a bàscius in d-unu còssiu mannu e de ingunis, cun sa turra, ndi pigànt s ollu e dd allogànt in su ziru. A primu de dda moli, s olia dda stasonànt cuìndixi diis ca pentzànt ca aici iat ai pèdriu s àcua e iat ai fatu prus ollu. Sa genti s ollu ddu fadiant po sa famìllia ma po bendi o cuncambiai puru. e sempri de linna e castàngia, chi ddi acapiànt una soga e un atr arrogu e linna, po scudi in is matas prus artas E po boddi srebiant: scarteddus cadinus sacus Moliant in s omu e sa mola, chi ddoi fiant: sa mola sa prentza su ziru Sa mola dda fadiant unu lacu mannu, tundu, de duus metrus de Butillionis po s ollu de Giovannino Melis. In sa pàgina a primu, in bàsciu, unu ziru de Saverio Incani, e a suba, scarteddu cun olia. (Fotografias de A. Cotza)

24 Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] S olia cumantzànt a dda scuri a mesudi Sa linna po is fruconis fut de modditzi Sa mola fut de pedra Su butu est una parti de sa prentza In su còssiu calàt ollu ma àcua puru A fai scarteddus Scarteddus (Fotografia de A. Cardia). Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Sa prentza dda portànt duus... A scuri s olia traballàt totu sa... S olia dda poniant a intrus de... Totu su traballu acabàt in su mesi de... Is sacus nce ddus etiant a domu a... Arrespundi in sadru a custas preguntas S ollu e olia chi imperais est de domu o de butega? Cali de is duus est mellus a imperai? Poita? Sa mata e s olia dda connoscis? Cument est? S ollu fait a ddu fai cun atrus frutus puru? Cun ita? S ollu e olia ddu tenint totu is pòpulus? Chi nou, is atrus ita impèrant? Informadori: Giulio Corona (nàsciu in su 1927) Tziu Giùliu custu traballu ddu fadiat de sa metadi e austu fintzas a is primus diis de friaxu, ca in custus mesis sa linna fut trìmpia. Dda imperànt aici e totu, chentz e abisòngiu de dda stasonai. Iat cumantzau a fai custu traballu a bintixinc annus, ca si dd iat imparau tziu Antoni Fadda. Sa linna dda circàt in su sartu a solu, a s obrescidroxu, agoa sa mulleri dd agiudàt in domu a mulli is pèrtias. Is ainas fiant: ferrus e pudai gorteddu piticu cun sa punta a arrasojedda Is pèrtias chi srebiant fiant: ollastu murta umbu modditzi cannisoni arannada 46 47

25 S ollastu, s umbu e sa modditzi ddus portàt prus chi atru po fai su fundu, sa murta e s arannada po afrorigiai e su cannisoni po is fiancus. Totu is pèrtias ddas segàt in Bìngia Molinu, Bìngia Caparesu, Arriu e Procus. A is pèrtias, po primu cosa, tocàt a ndi ddi bogai sa folla e su croxu e, agoa chi fiant mùllias, cumantzàt a fai su fundu fadendi duas gruxis, chi una sighiat fintzas a suba. Po chi su mànigu arresurtessit a centru is pèrtias tocàt a chi fessint a nùmuru paris. De sa parti longa de is gruxis ndi bessiant otu postas, chi ingunis intriciàt su cannisoni fintzas a s artària chi oliat. Su traballu acabàt fadendi sa trìcia po s oru e po su mànigu. Una parti de is scarteddus ddus bendiat, atrus fiant po domu (po binnennai, po arregolli sitzigorru, po s olia, su codrolinu, po is drucis, su pani o is bistiris) e atrus ancoras ddus cuncambiàt cun atra cosa. Una parti arrennesciat a ddus bendi ca sa genti chi ddu connosciat passàt sa boxi a is atrus. Po fai is piticheddeddus (est a nai cun su fundu de 5 cm. de diàmetru e artus unus 10 cm.) abastànt de duas a cinc oras, ma po is prus mannus (cun su fundu de 40 cm. e artus unus 60 cm.) srebiat totu una cida. Custus scarteddus balint meda ancoras ca fait a ddus fai a manu sceti, ca srebit tempus meda e is chi funt bonus a ddus fai funt sempri prus pagus. Scarteddu po sa fruta, a suba, sa spota. Totus de Caterina Sanna. Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] Tziu Giùliu at imparau a fai is scarteddus a pipiu Po segai sa pèrtia pigàt unu serroneddu Po issu no si nd aporegàt nudda Pèrtias de mudregu no nd imperàt A intrus nci poniant is camisas puru Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Sa folla de sa pèrtia oliat... Torrau a domu sa mulleri dd agiudàt a... Candu sa linna est pronta ddi nant ca est... Is scarteddus prus mannus arrìbant a essi artus... Oindi sa genti chi ddu fait est... Arrespundi in sadru a custas preguntas Tui ndi tenis scarteddus in domu? Poita ddus imperais? Ddas connoscis is matas chi srebint? Ita ddis nant in italianu? T iat a praxi a fai scarteddus? Poita? A sa naturalesa, seghendiddi sa pèrtia, dannu ddi fais? Poita? E chi portas sempri bussas e pràstiga, dannu ddi fais? Poita? 48 49

26 Su boinaxu Un arau antigu po cuatru bois, propiedadi de Serafino Cotza e, in bàsciu, unu juu de Giovannino Melis. In sa pàgina a primu: una baca (Fotografia de P. Perra), in bàscius, unu lacu de Francesco Maria Cotza. Informadori: Luigi Incani (nàsciu in su 1934) Su traballu fut de is primus diis de mratzu a is ùrtimus diis de làmpadas, ca s ebra fut bidri. Sa primu parti de su traballu dda fadiant de is cuatru e mesu a is otu de a mangianu. Si pasiànt o fadiant atra cosa e torrànt a pigai de is cuatru a is otu de a mari. Custu traballu fadiat a ddu fai a solus e su logu mellus po pasci is bois fut a canta e sa Jara. S aina prus portada fut sa sonalla, de apicai a sa guturada e is bois, chi fadiat connosci is bois, ca dònnia boi ndi teniat una chi fadiat unu sonu diferenti. Is bois srebiant in làmpadas po massai, de austu a cabudanni po beti sa linna de sa Jara e in mesi de ladàmini po binnennai e po beti su ladàmini. In prus arànt is terras de is atrus po paga e is bois ddus imperànt po is acumpangiamentus de is santus puru. In domu is bois abarrànt in sa lolla insoru a nca papànt, bufànt e si pasiànt. Chi su boi s amaladiàt o chi si ingolliat, ddu bociant e sa petza dda bendiant a su pangaxu

27 Unu petiolu de Luigi Incani, unu carrixeddu de linna po giogai is pipius, de Saverio Incani e una pariga e petiolus (Fotografia de A. Cardia). Po arai srebiant: su ju, est a nai una loba de bois su jali, su palu e linna po auni is bois, su fusteri ddu fadiat a masura de is bois a posta su joi, duas corrias de peddi cosias imparis po essi prus fortis is lorus, corrias de peddi longas unus duus metrus po acapiai is corrus de is bois a su giali sa guri, un arrogu e linna chi inganitzàt in su jali, acabàt cun d- una lòriga e de ingunis acapiànt s arau a su jali sa carìcia, unu ferru po frimai su carru. is odriangus, duas sogas de unus tres metrus po cumandai is bois. Is nòminis de is bois mudànt a segundu de s edadi: su bigu, nàsciu de pagora. su bitellu, fintzas a s annu. su malloru, de s annu fintzas a tres annus. su giu e sa baca, de tres annus a innantis Totu is bois imparis fadiant sa cedda e fiant de arratza sardu-modicana, a colori montau arrùbiu o spau, ma calincunu fut montau a nieddu puru

28 Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] Su traballu fut in mes e axrolas sceti Su traballu inghitzàt a is seti de mangianu S aina prus portada fut sa sonalla Su bigu est candu est nàsciu de pagora Su malloru est de cuatr annus Su crabaxu Crabas de Saverio Incani. Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Is boinaxus pasciant in sa... Sa sonalla fadiat connosci is... S impari de is bois ddi nant sa... A su piciocu chi pasciat is bois ddi narànt su... A su mannu chi pasciat is bois ddi narànt su... Arrespundi in sadru a custas preguntas Ti praxit su bestiàmini mannu che is bois? In d-unu carru a bois artziau mai ses? Cumenti ti praxit sa petza de boi? A buddiu o a arrustu? Parentis boinaxus tenis? E pangaxus? Is bois chi bis o chi as biu de ita colori funt? Informadori: Saverio Incani (nàsciu in su 1941) At cumantzau a trex annus agiudendi a is fradis Ersilio e Peppino, a trintacuatr annus at comporau crabas suas in Biddanoadulu e at acabau de fai su crabaxu in su 1981, candu at cambiau traballu. Si pesàt a obrescidroxu, betiat is crabas a pasci e furriàt a scurigadroxu. Po custu traballu si fadiat agiudai de duus cumpàngius, su fradi Ersilio e Antonio Montis. Su logu de su traballu ddu fadiant: su cuili, su logu serrau anca intràt is crabas innanti de ddas mulli s aposentu de pedra a crabetura de linna anca su pastori papàt e si pasiàt sa corti e mulli, a nca s òmini mulliat. su cuili e is crabitus, a nca poniant is crabiteddus. Is crabas biviant lìberas in sa Jara, mancai su pastori ddas ponessit avatu fintzas a candu furriànt de pasci a is otu e ddas mulliat. Is crabas angiànt in duas tèmporas diferentis, una cedda de sa perra de ladàmini a inghitzu de donniasantu e s atra cedda de s acabu de Paschixedda a inghitzu de friaxu

29 Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] A is crabas chi mulliant ddas narànt madrieddus, a is prìngias ddas narànt ogadius. Is madrieddus pasciant in monti e is ogadius pasciant in sa Jara. Is crabas chi iant angiau dromiant in su cuili, is atras dromiant in su padenti, chi ddas billànt tres canis e is crabas torrànt totus in paris in friaxu. Po Paschixedda is crabitus mellus ddus srabànt e is atrus ddus bociant o ddu bendiant. Tocàt a scerai fintzas is crabas, castiendi cantu lati fadiant o cumenti fiant. In su tempus de s angiadina a su crabaxu ddi tocàt a dromi cun is crabas po mori de is mraxanis, chi si podiant papai is crabitus. Agoa de tres oras a pustis de ddas essi mùllias, su crabaxu torràt is crabitus a is mamas, ddus mamàt. Po mulli, is ainas chi portànt fiant: su casiddu, de metallu, po nci ponni su lati. is brocas, a nca poniant su lati de su casiddu Su lati ddu bendiant po fai su casu, ma de cabudanni fintzas a donniasantu no fadiat ca is crabas fiant prìngias e no fadiant prus lati. Is nòminis de is crabas mudànt a segundu de s edadi: crabitu, de zeru a cincu mesis ergalla, de cincu mesis a un annu samantusa, de un annu a duus annus badutza, de duus annus a tres annus craba, de tres annus a innantis A suba, a manca, ainas po fai su casu; e a dereta, unu aiscu de linna antigu meda. Acanta, cuili in sa Jara (Fotografia de Giannino Melis). Su traballu inghitzàt a obrescidroxu Su traballu inghitzàt a is otu de mangianu [B] [F Is crabas dromiant in sa corti e mulli Su casiddu fut de linna Su sementusu tenit tres annus Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Is crabas pasciant in sa... Is crabas chi iant angiau dromiant in su... S impari de is crabas ddu nant sa... Su lati ddu bendiant po fai su... Su crabitu tenit de zeru a cincu... Arrespundi in sadru a custas preguntas A andai a sa Jara ti praxit? De sa Jara cali matas connoscis? Sa petza de craba cumenti ti praxit? Parentis crabaxus tenis? Su casu ddu faint? Is crabas chi bis o chi as biu de ita colori funt? 56 57

30 A traballai cun su cuaddu Cuaddu de sa Jara (Fotografia de G. Melis). Pàgina sighendi, a suba, unu stripadori e, a suta, un arau de Giovannino Melis. Informadori: Cesarino Incani (nàsciu in su 1925) Tziu Cesarinu at cumantzau a tenni cuaddus in is annus e Setanta, ma giai ndi sciiat ca fut fillu de tziu Edmondo Incani, unu bendidori de bestiàmini chi giràt is mercaus de Abbasanta, Serri, Aristanis, Sriugu e Genoni. Su cuaddu ddu portànt su prus po andai de unu logu a un atru, po acumpangiai a is santus, ma po traballai in su sartu puru e su traballu fut a tot annu e in tempus de arai a totu di. Inghitzànt a traballi a s obrescidroxu, a mesudi si frimànt po papai ma luegu e totu torrànt a traballai fintzas a scurigadroxu. Dònnia cuaddu ddu pigàt sempri su pròpiu cuadderi e is ainas chi portànt po domai fiant: fuetu, una pèrtia cun d-una feta e peddi a s acabu funi, po acapiai su cuaddu a unu truncu sacus, prenus de palla e agoa de arena, po acostumai su cuaddu a su pesu sedda, si dda poniant agoa chi su cuaddu si fut acostumau a is sacus frenu, po imparai a girai segundu is cumandus. S ùrtimu cosa fut a ddu setzi, ma tocàt a abetai a candu fiant mannus de duus o tres annus, ca a primu fiant dèbilis tropu. Su cuaddu dd amasedànt po arai e po tirai su carru puru e fiant prus forti is mascus, spècias a set annus. S arau ddu pigànt de is bendidoris de Casteddu e a su cuaddu ddi donànt a papai sa faa, su fenu e sa palla, s oxru no ca fut malu po su stògumu. Su cuaddu dromiat in sa lolla sua. Po podi setzi a cuaddu srebiat a ddi ponni totu custa cosa: sedda stafas, po is peis de chini setziat bàtili, su pannu a sut e sa sedda arredis frenu martingala, un atru frenu po no s impennai tira-coa o arretranga, po aregai sa sedda dereta zirònnia Su carru fut un aparau mecànigu cumpriu, chi teniat partis medas, chi innoi ndi naraus unas cantu: stangas, is palus de linna de a innantis subastanga e sutabrenti, po acapiai su cuaddu a is stangas sterrimentu, su fundu de su carru montantis, is trunchixeddus strantaxus po fai is spondas 58 59

31 àscia, su palu chi àunit is duas arrodas ferrada, su circu de ferru de is arrodas Su pròpiu s arau, chi teniat custas partis: manuntzas teba, sa parti de pitzus de sa lama prada, sa parti de bàscius, sa chi segàt sa terra diaderus tira, po acapiai s arau a su cuaddu arroda, po arai mellus e cun prus fortza Su cuaddu teniat nòminis chi cambiànt segundu s edadi. Fintzas a un annu ddi narànt puddacheddu, de un annu fintzas a tres annus ddi narànt puddecu e de tres annus a innantis bessiat cuaddu diaderus. Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] Su traballu fut in istadi sceti Su traballu fut a tot annu Po dònnia cuaddu ddoi fiant tres cuadderis Su cuaddu prus forti fut su de set annus Is manuntzas funt una parti de s arau Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Is cuadderis traballànt in su... S arroda est una parti de su... Po arai portànt su... Su cuaddu papàt su... Su cuaddu dromiat in sa... Arrespundi in sadru a custas preguntas A suba, a manca, ochiallis e brìllias; a dereta, collana de Giovannino Melis. Acanta, ferrus e cuaddu de Edvige Atzeni. A andai a cuaddu ti praxit? Calis arratzas de cuaddu ddoi funt in Sardìnnia? Sa petza de cuaddu cumenti ti praxit? Parentis o amigus chi tenint cuaddus tenis? Is cuaddus chi bis o chi as biu de ita colori funt? Cali colori ti praxit de prus? 60 61

32 A fai su casu Fromas e casu de Saverio Incani. Pàgina sighendi, stareddu de Giorgio Corona. Informadori: Giorgio Corona (nàsciu in su 1945) Su tempus po fai su casu fut candu is brobeis e is crabas iant angiau de unus cantu mesis. Su lati caustu, su primu lati, ddu lassànt po is angioneddus e po is crabiteddus, ca fut prenu de anticorpus. Su casu ddu fadiant a mangianu, agoa de essi mùlliu, faci a is otu, candu betiant su lati a domu. Si poniant a traballai in coxina e nci poniant unas duas o tres oras. No srebiant prus de duas personas, antzis, fut mellus una, ca in su mamentu de s acotadura su casu bessiat totu aguali. Is ainas chi portànt fiant: su craddaxu, sa pingiada manna de arràmini su trèbini, su ferru a tres peis po nci arrimai su craddaxu in su fogu su fusti de linna, po morigai su lati in su craddaxu su sciadatzadori, un aina de linna po nci arrimai is aiscus in pitzus is aiscus, est a nai is mollus po is fromas sa turra po agrumai, una turra stampada s aiscu de giuncu su cantareddu o stareddu, unu pranu de linna acapiau a sa crabetura su stareddu, una carrada pitichedda segada a metadi Po primu cosa poniant su lati in su craddaxu, alluiant su fogu in sa forredda e poniant su craddaxu a suba e su trèbini po callentai su lati fintzas a 37 o 38 gradus. Chi fut arribau a su tanti ddu cumprendiant cun sa manu e totu. Poniant su callu po fai callai su lati, girendiddu a fusti po fai andai su soru a pillu. Bogànt su craddaxu de su fogu, ddu poniant in terra, a suba nci poniant su sciadatzadori, e a suba de su sciadatzadori is aiscus po pesai su casu. A intrus e is aiscus poniant su lati callau chi pigàt sa froma de s aiscu e ndi bessiat su soru, est a nai sa pixeddadura. Fadendi callentai su soru ndi essiat s arrescotu, chi pigànt a turra de agrumai. Is fromas e casu, chi ddi narànt pisceddas, ddas poniant in àcua e sali po duas diis e, po no fai intostai su croxu tropu, ddi poniant sa fexi de s ollu, pischendidda de su fundu e is zirus. Su casu ddu bendiant agoa de tres o cuatru mesis, ma in domu ddu papànt agoa de otu diis puru. Po fai unu chillu de casu srebiant ses litrus de lati de brobei ma de craba de prus puru. Su casu bessit mellus candu su lati est prus grassu, in mratzu

33 Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] Su massaju Su traballu fut candu is brobeis angiànt Su traballu fut a tot annu Su fusti de linna srebiat po morigai s arrescotu Imperànt su callu de angioni o de crabitu Su craddaxu fut de linna Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Su lati mùlliu ddu poniant in su... Su callu serbiat po... Po fai custu traballu no serbiant prus de duas... Su casu po sa domu ddu podiant papai a pustis de otu... Su casu bessit mellus candu su lati est prus... Informadoris: Francesco Maria Cotza (nàsciu in su 1925) Albina Sisti (nàscia in su.1931) Pàlia po su trigu e fruconeddu a intrus de una masura. Totu de Francesco Maria Cotza. Arrespundi in sadru a custas preguntas Su casu ti praxit? Cali arratzas de casu ddoi funt in Sardìnnia? Su casu cumenti ti praxit? Bèciu o nou? Parentis o amigus chi faint su casu tenis? Chi eja, ddus agiudas? A imparai a fai su casu t iat a praxi? Su traballu cumantzàt in cabudanni e acabàt in mesi de axrolas, candu messànt. Inghitzànt a traballai a s obrescidroxu e acabànt a su scurigadroxu. Abastànt tres o cuatru òminis, ma chi sa terra fut manna meda ndi srebiant de prus. Is massajus traballànt in is terras insoru e in is terras de atrus puru. Is ainas chi portànt fiant: su boi e s arau. sa sporta, po ponni su trigu. sa marra sa fraci sa tella, una pedra prana e lada po limpiai su trigu su trabutzu, po ddu girai 64 65

34 is masuras, bòtulus po ddu masurai sa scedra, una spètzia e stoja po fai su fiancu de su carru prus artu e nci capi prus trigu. Fut de linna e cadumbu e dda fadiat un artisanu de su Sinis. In cabudanni is massajus arretrociant sa terra, a arau a bois e in donniasantu seminànt a manu, portendi sa sporta. In friaxu poniant su ladàmini e marrànt su trigu, in maju bogànt s ebra mala e is ùrtimus diis de làmpadas messànt su trigu. Su traballu inghitzàt a is cincu de mangianu, candu is massajus segànt su trigu a fraci e fadiant is mannugus, chi ses mannugus fadiant una maghia. A palas de dònnia òmini ddoi fut una spigadrixi, chi segàt is spigas chi su cumpàngiu si ndi fut scarèsciu. A is noi is òminis murzànt, a mesudi prandiant e a pusti-prandi si pasiànt duas oras. De is duas a is seti carrigànt su trigu in su carru po ddu beti in is axrolas, a nca scarrigànt. S axroladura fut a fai passai sa tella acapiada a is bois a a suba e is Unu campu de trigu nascendi (Fotografia de P. Perra). Pàgina sighendi, tzia Albina Sisti fadendi sa spigadrixi

35 spigas, po fai bessi su trigu, agoa fadiant unu muntoni de trigu e de palla e abetànt una di de bentu po sceberai su trigu de sa palla. Agoa de sa bentuladura poniant su trigu in sacus, chi dònnia sacu teniat cuatru masuras de trigu e dònnia masura fut de binti litrus. Is sacus e trigu ddus allogànt in su solàriu e sa palla dda poniant in s omu e palla. Su trigu fut po sa domu o ddu bendiant a su consòrtziu o a is cabesusesus. Ddu portànt po pagai a is giorronaderis puru, ca sa pagamenta insoru fut bintixincu litrus de trigu, est a nai una guarra de trigu, e cincu francus. Su bistiri de sa spigadrixi tenait totu custa cosa: su giponi, sa camisa chentz e tzughera is mrascilis, tubus e arroba po amparai is mànigas de sa camisa su vantàliu, unu grembiali sa sachita po sa conca sconcada, unu grembiali cun d-una busciaca a innantis po is spigas chentz e cambu su muncadori de tzugu, po su soli e po su prùinu E su bistiri de su massaju dd assimbillàt e totu: sa pallieta, unu capeddu e palla po su soli sa camisa, chentz e tzughera sa mrascilis, tubus e arroba po amparai is mànigas de sa camisa su muncadori de tzugu. su pannu de ananti, su de is mascus fadiat a dd acapiai a su tzugu e a su chintzu Su trabutzu po bentulai de Francesco Maria Cotza. Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] Su traballu fut in istadi Su traballu fut a tot annu Po custu traballu serbiant a su mancu dexi òminis Is scedras ddas fadiant in domu Su trigu fut po domu o ddu bendiant Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Su trigu ddu poniant in su... A mesudi is òminis fadiant su... Sa palla dda allogànt in sa... Dònnia masura fut de binti... Su traballu inghitzàt a is cincu de... Arrespundi in sadru a custas preguntas A andai a su sartu ti praxit? A massai bona/u ses? Su trigu in beranu de ita colori est? E in làmpadas? Parentis o amigus chi messànt tenis? Chi eja, ddus agiudas? A imparai a tenni una sienda manna in su sartu t iat a praxi? 68 69

36 Su pastori de brobeis Una pinneta de sa Jara de Setzu (Fotografia de Gainnino Melis). Pàgina sighendi, unu sulitu e un arrogu de launedda de P. Perra (Fotografia de P. Perra. A is pàginas 72-73: brobeis pascendi in Is Axrolas, in su sartu e Setzu. Informadori: Giorgio Corona (nàsciu in su 1945) Su traballu fut a tot annu, dònnia dii e fut a cresci is brobeis, a ddas pasci, a ddas mulli e a fai su casu po domu. Su pastori abarràt cun is brobeis a totu di, a domu furriàt po si pasiai sceti. Tziu Giorgi fadiat totu su traballu a solu, bogau candu mulliat ca si fadiat agiudai de unu piciocheddu. Is logus de su traballu suu fiant is stulas, a nca pasciat is brobeis, s acorru (fatu a fàscias de linna strantaxas o a perda) a nca acorrai is brobeis e sa corti e mulli. Is ainas chi portànt pascendi fiant: sa matzoca, unu fusti po ghiai is brobeis o po s acotzai is petiolus e is cracioleddus, is primus ddus poniant in istadi ca fadiant prus arrumòriu, is segundus, prus piticheddus, ddus poniant in ierru su sulitu, po nci passai su tempus sonendi sa bèrtula, de lana, fata a tralaxu, po nci ponni su casu, su pani e sa crocoriga de su binu Po traballai su pastori si poniat custa cosa: is cratzonis de peddi e angioni, chi portànt mullendi po no si sciundi is cambalis, de peddi, postus in su cambùciu, contras a sa spina su bonetu, de lana o de cotoni su sacu nieddu de orbaxi, una spètzia e manteddu fatu a tralaxu, po s àcua e po su frius. Po mulli portànt su casiddu, de liàuna, is brocas, de liàuna e totu, po allogai su lati mùlliu, su pannu, po sedatzai su lati passendiddu de su casiddu a is brocas. Su casiddu e is brocas ddas pigànt de is carratoneris e agoa de is lataraneris, genti chi bendiant cosa po lati sceti. A mangianu chitzi mulliant e agoa betiant su tallu a pasci. Acorrànt is brobeis, furriànt a domu po prandi e a meigama ddas torrànt a pasci. Su pastori passàt sa noti cun is brobeis po no ddas furai e po no ddas boci is canis o is mraxanis. Su lati ddu bendiant a is famìlias e agoa a is casajas, su casu a sa genti. A is srebidoris ddis donànt un angioneddu o una brobei angiada. Is nòminis de is brobeis mudànt a segundu de s edadi: angioni, de zeru a cincu mesis angioni mannu, de cincu a noi mesis sacaja, de noi mesis a un annu sogadiu, de un annu, chi no at angiau sementusa, de ddus annus, chi at angiau duas ortas badutza, de tres annus, chi at angiau tres ortas Is brobeis tocàt a ddas fai angiai un orta a s annu sceti, ca aici fadiant prus lati (de Paschixedda a austu)

37 72 73

38 Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] Su procaxu Su traballu fut in otòngiu Su traballu fut a tot annu Po custu traballu srebiat genti meda Is brobeis pasciant totu sa di Su pastori dromiat in su cuili Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Su lati ddu poniant in su... Su lati ddu bendiant a is... Su sulitu srebiat po... In sa bèrtula nci poniant su... Su lati de su casiddu ddu poniant in... Arrespundi in sadru a custas preguntas Is brobeis ti praxint? A mulli bona/u ses? Sa Jara in beranu de ita colori est? E in ierru? Parentis o amigus chi pascint tenis? Chi eja, ddus agiudas? A tenni unu cuili mannu in su sartu t iat a praxi? Informadori: Ersilio Incani (nàsciu in su 1928) Procus (Fotografia de G. Pupillo). Su traballu fut a tot annu. Tziu Ersilio iat comporau is procus in Tuili e, de su 1956, ddus at pàscius dònnia di imparis a un atru cumpàngiu. A de noti si donànt sa muda po no ddus furai, prus chi totu in otòngiu, candu fiant amueddaus beni. Sa cedda de tziu Ersilio fut unu erri, su mascu, e coranta procus, est a nai madris, atzidroxus (mannus de tres mesis e un annu) e proceddus (fintzas a tres mesis). Si pesànt a obrescidroxu, betiant is procus a pasci e a scurigadroxu tocàt a furriai, bogau chini depiat abarrai a castiai. Srebiant duas personas, òminis sceti chi de mesi de ladàmini fintzas a maju pasciant is procus in su cràchiri, in sa Jara de Setzu, e de maju fintzas a mesi de ladàmini pasciant in su paris o in su jossu, in is terras de tziu Ersilio e totu. Is ainas chi portànt fiant: sa bèrtula, a nca poniant su casu, su civraxu e sa crocoriga de su binu su sacu nieddu, una spètzia e manteddu longu fintzas a is peis, fatu 74 75

39 de lana e brobei a tralaxu, po s àcua e po su frius. Ddu fadiant in Gonnos, Nurri e Ìsili, ma is mellus fiant is de Gonnos, ca aporegànt a su mancu duus annus su fuetu, unu fusti po movi sa cedda e is procus In ierru portànt sa cedda a pasci de obrescidroxu fintzas a scurigadroxu. In istadi, faci a is otu e mesu de a mangianu portànt sa cedda a bufai a s arriu, a nca is procus afosciànt in su ludu po s infriscai. A mari pasciant a pustis de scurigadroxu puru e furriànt a s acorru a pustis chi iant acabau de papai sceti. Is madris angiànt su primu annu tres bortas e su segundu annu duas bortas, dònnia angiada fadiant ses o seti proceddeddus. Unus cantu proceddus ddus bendiant a coranta diis e sighiant a ddus pesai fintzas a ùndixi mesis, candu fiant prontus po papai. Is atrus ddus teniant po ddus pesai in sa cedda. S arratza fut sadra, pitichedda (no prus de otanta chillus, est a nai Làndiri (Fotografia de P. Perra). In sa pàgina a primu: mata de ìlixi de sa famìllia Lai (Fotografia de P. Perra)

40 duus chintaris), nieddutza. S arratza furistera est bènnia agoa e fut prus manna. Sa petza de procu dda papànt un orta a s annu puru e no fuliànt nudda: is unghitas ddas arrosigànt is pipieddus is tzuddas, srebiant po fai pinzellus su craxolu e is ossus, salius, srebiant po su brodu de sa petza ndi fadiant presutu e sartitzu. de su lardu ndi fadiant s ollu e procu e is gerdas, bonas po ddas ponni a intrus e su pani de su sànghini ndi fadiant is buddixeddas, unu druci cun pabassa, nuxi, mèndula, saba e tzùcuru Candu bociant su procu a is amigus donànt su mandau e ddu betiant is pipius. Fut unu pratu cun arrogus de coru, de figau, de uriga, de coa, de lardu e de lìngua, unu chillu de petza e is buddixeddas. Is amigus de famìlia torrànt su prexeri donendi a is pipius is strinas, tzùcuru o cafei. Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] Su traballu fut in mratzu e austu sceti Su traballu fut a tot annu Po custu traballu serbiant a su mancu tres òminis In sa bèrtula nci poniant is proceddus De su procu no ndi fuliànt nudda Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Is procaxus si pesànt a... Is madris angiànt tres...su primu annu Candu bociant su procu a is amigus donànt... Su fuetu srebiat po movi... In is buddixeddas poniant... Arrespundi in sadru a custas preguntas A manca, procus in corti (fotografia de A. Cardia), e a dereta, una bussa po andai a pasci de Saverio Incani, chi dd at fata a tralaxu Caterina Sanna. A andai a monti, me is padentis, ti praxit? A caminai e a t apiculai in is arrocas bona/u ses? Su padenti in beranu de ita colori est? E in otòngiu? Parentis o amigus chi tenint procus tenis? A imparai a fai presutu e sartitzu t iat a praxi? 78 79

41 A tessi Unu traballu de Biagina Melis. Pàgina sighendi, su tralaxu de Albina Sisti, chi dd at fatu Francesco Sanna de Tuili. Informadora: Biagina Melis (nàscia in su 1938) Tzia Biagina at inghitzau a traballai a tralaxu a dexot annus, ca at tentu a maista a una tzia de Tuili. In su 1965 at abitau unu cursu in Tuili e agoa in Ìsili. Fut unu traballu chi fadiant fatu fatu in sa lolla, po satisfai is abisòngius de sa famìllia. Candu srebiat a tessi montànt su tralaxu, nci boliat una giorronada e duas personas spertas. No traballànt su tempus totu paris fintzas a acabai, su traballu ddu lassànt e ddu torrànt a pigai fatu fatu, ca in s interis ddis tocàt a fai atra cosa puru. A tessi abastàt una persona sceti. Su tralaxu ddu fadiant: su srùbiu, un arrogu e linna a nca arrumbulai su cotoni, a palas de su tralaxu un atru srùbiu, po arrumbulai su traballu, ananti de sa tessidora is càscias, duus fustis tuvaus a intrus, chi ddui fiant is pètinis su pètini, a dentis ladus po fai is bèrtulas e strintus po fai tapissus

42 is litzas, de cotoni, liadas a un arrogu de canna. is canneddus, agus mannas de canna, longas unus cuìndixi cm., po fai passai su cotoni sa spola, un agu ovali stampada po fai passai su tratoxu, est a nai sa lana filada e colorada Totu sa lana chi portànt ndi beniat de is brobeis e sa bidda e su cotoni ddu comporànt. Po fai una bètula sa tessingiana inghitzàt fadendi s oru de cotoni de cincu cm. e passàt s agu cun su tratoxu a intrus e is filus de cotoni. Batiat is càscias una borta, poniat su filu torra e batiat torra is càscias, custu po cincu ortas. Passàt s agu a zig-zag po duas bortas po stesiai su cotoni de sa lana e su traballu acabàt cun is pistocus e s oru. Su disinnu de sa bèrtula ddu narànt s amosta. Totu sa cosa fata a tralaxu fut po sa domu e dda allogànt in sa càscia sarda. Impareus su traballu Po dònnia fràsia sinna chi est berus [B] o fàulas [F] Su traballu fut po sa domu sceti Su traballu no si ndi pesànt fintzas a candu no dd acabànt Po custu traballu srebiant tres fèminas Su traballu ddu fadiant in sa lolla Su tralaxu fut de ferru Acaba custas fràsias scriendi su chi amàncat Sa primu dii montànt... Totu sa cosa fata dda allogànt in... A sa fèmina chi portàt su tralaxu ddi nant... Is fèminas traballànt candu... Tessiant su cotoni e sa... Arrespundi in sadru a custas preguntas Unu traballu de Albina Sisti, cun sa pintura de sa cassa manna. A portai su tralaxu t iat a praxi? In domu tua, cosa fata a manu ndi tenis? Is tapissus de ita colori ti praxint? Parentis o amigas/us chi impèrant su tralaxu tenis? A ti bisti de cosa fata a tralaxu t iat a praxi? E ita t iast a ponni? 82 83

43 Informadora: Albina Sisti (nàscia in su 1931) A fai s arranda Tialla fatta a intàlliu, propiedadi de Ignazia Scintu (Fotografias de A. Cotza). Pàgina sighendi, de manca, centrinu fatu a fillet e a chiaccherino de A. Cotza Tzia Albina at imparau s arti candu fut bagadia, chi teniat dexot annus. Si dd iat imparada tzia Clelia Corona. Fiant s arranda is fèminas sceti, donniuna cun su traballu suu, perou mancai si setziant imparis in s eca e s omu, ma cumbinàt po fintzas in coxina puru, a nantis e sa giminera. Sa cosa e is ainas chi srebiant fiant: tela de cotoni o de linu filu de cotoni catàlugu paperi e seda, po cracai su disinnu de su catàlugu paperi e craboni, po cracai su disinnu in sa tela agu fini agullas po frimai su paperi ferrus ditali Totu custa cosa dda pigànt in is butegas e po primu cosa scioberànt su disinnu. Ddu cracànt in su paperi e seda e de ingunis, cun su paperi e craboni, in sa tela e totu. Pronta sa tela, segundu su disinnu cumentzànt a fai s arranda de su centru o de foras e is puntus dipendiant de su disinnu e totu. Is prus connotus fiant: su puntu festoni, de manca a dereta, a primu tòcat a imbasti su puntu pratu, su prus simpli e su prus connotu, unu puntu po tupai, sempri de manca a dereta su puntu prenu, unu puntu po preni, tòcat a primu a imbasti e agoa a cosi de pitzus a bàscius e de manca a derata su puntu erba, podit essi simpli o allobau e ddu fiant in d-unu movimentu sceti. Intrànt s agu in sa tela pighendi donni orta cuatru o cincu filus e serrànt su puntu fendi essi s agu crocau su puntu Rodi, ddu imperànt prus chi atru po centrus, tiallas o tendas. Su puntu olit fatu de traessu de pitzus a bàscius castiendi a no pigai prus de tres o cuatru filus de sa tela su puntu cadena, est unu puntu strantaxu de pitzus a bàscius chi s agu tòcat a ddu fai essi agoa de ses o seti filus de tela, lassendi su filu sempri a manu manca Acabada s arranda, segànt su ki no srebiat, sciacuànt e pranciànt. Custus traballus fiant po sa famìlia, po is arrobas po sa coja o po ddus arregalai. Ddus allogant in sa moarra. Unu traballu stravanau fut sa mantìllia, una manta bianca arrandada po nci portai su deddu a batiai e po nce ddu ponni agoa batiau

Cali lìngua? Cali ortografia?

Cali lìngua? Cali ortografia? Da Fintzas a morri (Fino alla morte), romanzo noir in lingua sarda con traduzione italiana a fronte, di Giovanni Paolo Salaris, (in uscita a novembre per Mariapuntaoru Editrice). NOTA DE S AUTORI ASUBA

Dettagli

Sa mama de funtana. Comunu de Xrèxei. Ufìtziu de sa Lìngua sarda. Contus antigus 2. Sighit sa tradutzioni in italianu.

Sa mama de funtana. Comunu de Xrèxei. Ufìtziu de sa Lìngua sarda. Contus antigus 2. Sighit sa tradutzioni in italianu. Comunu de Xrèxei Ufìtziu de sa Lìngua sarda Contus antigus 2 Sighit sa tradutzioni in italianu Ztia Fustìghina D ònni annu, una pòbura becìtedda de nòmini tzia Fustìghina bèssiat a cicai linna s ùrtima

Dettagli

Come Premessa al racconto, una fantastica favola, sono stati citati due brevi pensieri di H. Kaplan e I. Singer, qui sotto riportati

Come Premessa al racconto, una fantastica favola, sono stati citati due brevi pensieri di H. Kaplan e I. Singer, qui sotto riportati Questo racconto, dal titolo Favolandia (in Lingua sarda Favulandia) è stato elaborato dalla classe prima media di Gergei (appartenente all Istituto comprensivo di Isili) con l Insegnante di Lettere Caterina

Dettagli

Silìcua. Àcua e terra

Silìcua. Àcua e terra Comunu de Silìcua Provìncia de Casteddu Arregioni Autònoma de Sardìnnia Silìcua. Àcua e terra de Amos Cardia e Elisa Pisanu Progetu Sa terra e s àcua: sa sienda nosta. Lei arregionali 26/97, art. 13. Al

Dettagli

Topònimus de Biddaspitziosa

Topònimus de Biddaspitziosa Topònimus de Biddaspitziosa Custa circa est una parti sceti de sa grandu sienda de is nòminis de logu de su sartu nostu. Sendi chi custus nòminis si ddus passaus, po su prus, chistionendi sceti, si nd'agàtant

Dettagli

Buca de pòpulu (pettegolo) Gatu a cincu didus (ladro) Candu no nc at sa gatu is topis si spassilant Totu su lassau est pèrdiu Si ndi lingi totus is

Buca de pòpulu (pettegolo) Gatu a cincu didus (ladro) Candu no nc at sa gatu is topis si spassilant Totu su lassau est pèrdiu Si ndi lingi totus is In custa parti de su jassu poneus is dìcius chi eus arregortu, e spereus de nd arregolli atrus puru, a Guspini. Non funt sceti sentèntzias, ma fintzas dìcius, manera de nai, chi nascint de sa esperièntzia

Dettagli

Cun su tallu de is crabas apu fatu sa domu e crèsciu una famìllia. Oi seus sinnioris, chini po(r)tat bestiàmini est sinniori!

Cun su tallu de is crabas apu fatu sa domu e crèsciu una famìllia. Oi seus sinnioris, chini po(r)tat bestiàmini est sinniori! Cun su tallu de is crabas apu fatu sa domu e crèsciu una famìllia. Oi seus sinnioris, chini po(r)tat bestiàmini est sinniori! In sa manta: pitiolu e Biddesatu. Fotografia de Simona Axana. Comune di Villasalto

Dettagli

Giornaleddu de s Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna

Giornaleddu de s Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna Giornaleddu de s Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna ANNU III Numùru 7 Mes e Maiu www.comune.ussaramanna.vs.it Tziu Lici Garau cun is Sìndigus de Ussaramanna e Assemini po sa festa de is

Dettagli

Biblioteca Comunale di Villamar

Biblioteca Comunale di Villamar Biblioteca Comunale di Villamar ~ 1 ~ ~ 2 ~ Ai cittadini di Villamar Presentazione Desidero ringraziare in modo sentito e non formale, anche a nome dell intera comunità di Villamar, i nostri anziani che

Dettagli

SU VERBU de AGIUDU (verbi ausiliari)

SU VERBU de AGIUDU (verbi ausiliari) SU VERBU de AGIUDU (verbi ausiliari) AÌ (avere): no tenit su particìpiu, e candu bolit nai possiedo tandu si ponit Tenniri : deu tengu fàmini. Si ponit puru po nai esserci, esservi : no ddoi at nemus;

Dettagli

L ARTE DEI CESTINI A MARACALAGONIS S ARTI DE SU STREXU DE FENU A MARACALAGONIS

L ARTE DEI CESTINI A MARACALAGONIS S ARTI DE SU STREXU DE FENU A MARACALAGONIS L ARTE DEI CESTINI A MARACALAGONIS S ARTI DE SU STREXU DE FENU A MARACALAGONIS INTRODUZIONE PRESENTADA A Mara l arte dei cestini di fieno è una tradizione che, fino a circa cinquant anni fa, ha impiegato

Dettagli

Immagini del costume di Maracalagonis Màginis de su costùmini de Maracalagonis

Immagini del costume di Maracalagonis Màginis de su costùmini de Maracalagonis Immagini del costume di Maracalagonis Màginis de su costùmini de Maracalagonis A cura dello Sportelo della Lingua sarda del Comune di Maracalagonis A incuru de su Portalitu de sa Lìngua sarda de su Comunu

Dettagli

SU CUMBIDU. Riscoperta enogastronomica della cucina tipica di Masainas, Giba, Piscinas e San Giovanni Suergiu

SU CUMBIDU. Riscoperta enogastronomica della cucina tipica di Masainas, Giba, Piscinas e San Giovanni Suergiu SU CUMBIDU Riscoperta enogastronomica della cucina tipica di Masainas, Giba, Piscinas e San Giovanni Suergiu Opera pubblicata con i contributi di: Regione Autonoma della Sardegna - Assessorato alla Pubblica

Dettagli

Sa limba de su famine? S italianu!

Sa limba de su famine? S italianu! Sa limba de su famine? S italianu! Femu annus circhendi sa manera de nai ca sa lingua sarda si serbit a innantis de totu po fai guadangiai dinai a is sardus e immoi mi parit ca nci seu arrenesciu a dd

Dettagli

IMPOSTA UNICA COMUNALE DICHIARAZIONE TARI TASI (IMPOSTA ÙNICA COMUNALI DECRARADA TARI- TASI)

IMPOSTA UNICA COMUNALE DICHIARAZIONE TARI TASI (IMPOSTA ÙNICA COMUNALI DECRARADA TARI- TASI) COMUNE DI MILIS (Prov. OR) COMUNU DE MILIS (PROV.OR) UFFICIO TRIBUTI UFÌTZIU DE IS TRIBUTUS Estremi di presentazione Prot. n. Data.... IMPOSTA UNICA COMUNALE DICHIARAZIONE TASI (IMPOSTA ÙNICA COMUNALI

Dettagli

Su profetu de su bilinguismu cabudàrgiu po is pipius

Su profetu de su bilinguismu cabudàrgiu po is pipius COMUNU DE SÀRDARA Consulta Cultura e Lìngua Sarda Sàrdara Su profetu de su bilinguismu cabudàrgiu po is pipius pinturas de Elena Mameli Traballu fundau asuba de su stùdiu Un cervello, due lingue: vantaggi

Dettagli

Giancarlo Secci. Femus cincu fradis. (Eravamo cinque fratelli) Poesias e contus in duas línguas (Poesie e racconti in due lingue)

Giancarlo Secci. Femus cincu fradis. (Eravamo cinque fratelli) Poesias e contus in duas línguas (Poesie e racconti in due lingue) 12 Giancarlo Secci Femus cincu fradis (Eravamo cinque fratelli) Poesias e contus in duas línguas (Poesie e racconti in due lingue) Le traduzioni italiane sono dell autore. Copyright MMXIV ARACNE editrice

Dettagli

Sestu: noi e gli altri. 1 Concorso Letterario di Poesia e Narrativa. Marzo 2015.

Sestu: noi e gli altri. 1 Concorso Letterario di Poesia e Narrativa. Marzo 2015. Sestu: noi e gli altri 1 Concorso Letterario di Poesia e Narrativa. Marzo 2015. "Narrare la città come luogo degli affetti, come memoria, come desiderio, come luogo della realtà e dell immaginazione" Centro

Dettagli

VOGLIAMO ROSSELLA URRU LIBERA!

VOGLIAMO ROSSELLA URRU LIBERA! Giornaleddu de s Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna ANNU IV Numùru 9 Mes e Abrili 2012 www.comune.ussaramanna.vs.it L'Amministrazione Comunale di Ussaramanna, la Redazione di Pispisalla

Dettagli

Comune di Orroli (Provincia di Cagliari)

Comune di Orroli (Provincia di Cagliari) Comune di Orroli (Provincia di Cagliari) Testo elaborato in sede di Sportello per Lingua sarda e la Cultura locale (L. 482/99) del Comune di Orroli. Ad Orroli un Luogo della Cultura, è varia l enumerazione

Dettagli

Comitau Scientìficu po sa normalisadura de sa bariedadi campidanesa de sa lìngua sarda: Amos Cardia, Stèvini Cherchi, Nicolau Dessì, Màssimu

Comitau Scientìficu po sa normalisadura de sa bariedadi campidanesa de sa lìngua sarda: Amos Cardia, Stèvini Cherchi, Nicolau Dessì, Màssimu AINAS PO SU SARDU Comitau Scientìficu po sa normalisadura de sa bariedadi campidanesa de sa lìngua sarda: Amos Cardia, Stèvini Cherchi, Nicolau Dessì, Màssimu Madrigale, Miali Madrigale, Frantziscu Maxia,

Dettagli

Is Crèsias de Mara. Le Chiese di Maracalagonis attraverso i documenti dell Archivio Storico Comunale. intra is documentus de s Arcivu Stòricu Comunali

Is Crèsias de Mara. Le Chiese di Maracalagonis attraverso i documenti dell Archivio Storico Comunale. intra is documentus de s Arcivu Stòricu Comunali Le Chiese di Maracalagonis attraverso i documenti dell Archivio Storico Comunale Is Crèsias de Mara intra is documentus de s Arcivu Stòricu Comunali Francesca Marrocu Lo spoglio dei documenti presenti

Dettagli

altrestorie aipsa edizioni

altrestorie aipsa edizioni altrestorie aipsa edizioni C h i a r a Te r e s a Pe r r a ANANTI DE SU SPRIGU Davanti allo specchio POITA SCRIU IN SARDU Chistionai in sardu e arregordai funt po mei sa pròpia cosa. Dda pigu de atesu...

Dettagli

Il Bilancio di Previsione per il Cittadino

Il Bilancio di Previsione per il Cittadino Comune di CAPOTERRA Il Bilancio di Previsione per il Cittadino 2013 PREMESSA A is fèminas e a is òminis de Cabuderra S'impagu vitàniu de su dinai chi su Stadu donat apari a is comunus, e s'imbucada chi

Dettagli

Contus 3 C^ S A IST. SANDRO PERTINI

Contus 3 C^ S A IST. SANDRO PERTINI Contus 3 C^ S A IST. SANDRO PERTINI CAPITOLO 1 Su principi pagu atreviu Contu C'aìat una borta una picioca chi di narànta Margherita, portât is pilus longus longus, arriciaus e castangius, is ogus mannus,

Dettagli

S U C OS TùMIni sa rd u DE MA RACALAG ONI S

S U C OS TùMIni sa rd u DE MA RACALAG ONI S pag. 1 S U C OS TùMIni sa rd u DE MA RACALAG ONI S INTRODUZIONE. pagina 2 STERRINA...... pàgini 2 IL COSTUME FEMMINILE. pagina 6 SU COSTÙMINI DE FÈMINA..... pàgini 6 I GIOIELLI FEMMINILI...pagina 27 IS

Dettagli

Comune Ottobre 2011. Notiziario del Comune di Mogoro. Io sono un Berlinese. John Fitzgerald Kennedy

Comune Ottobre 2011. Notiziario del Comune di Mogoro. Io sono un Berlinese. John Fitzgerald Kennedy EDITORIALE Ottobre 2011 n 6 Sono fiero di trovarmi in questa città come ospite del vostro illustre sindaco, che ha simboleggiato nel mondo lo spirito combattivo di Berlino Ovest. E sono fiero di visitare

Dettagli

Comunu de Cabuderra Comune di Capoterra Assessorau a sa Lìngua Sarda Assessorato alla Lingua Sarda

Comunu de Cabuderra Comune di Capoterra Assessorau a sa Lìngua Sarda Assessorato alla Lingua Sarda Prèmiu Literàriu de Cabuderra tziu Boicu Pianu e tziu Firei Lai Premio Letterario Città di Capoterra tziu Boicu Pianu e tziu Firei Lai BANDU DE S ANNU 2018/BANDO PER L ANNO 2018 Art. 1 Su concursu est

Dettagli

Traduzione in sardo (variante campidanese) a cura di Mariagrazia Dessi POMPIERI IN TACCHI A SPILLO. commedia brillante in due atti di Eva De Rosa

Traduzione in sardo (variante campidanese) a cura di Mariagrazia Dessi POMPIERI IN TACCHI A SPILLO. commedia brillante in due atti di Eva De Rosa 1 AUTORE EVA DE ROSA Traduzione in sardo (variante campidanese) a cura di Mariagrazia Dessi POMPIERI IN TACCHI A SPILLO commedia brillante in due atti di Eva De Rosa Numero SIAE: 215040 1 2 AUTORE EVA

Dettagli

GONNOSCODINA e il suo passato

GONNOSCODINA e il suo passato GONNOSCODINA e il suo passato Arco di San Daniele - Anni 60 - archivio Palmiro Pilloni L Associazione Turistica Pro loco si occupa della promozione del turismo, della tutela della cultura e delle tradizioni

Dettagli

Giornaleddu de s Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna

Giornaleddu de s Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna Giornaleddu de s Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna ANNU III Numùru 8 Mes e Idas 2011 www.comune.ussaramanna.vs.it Cari lettori, cari cittadini e cari emigrati, considerato che il 2011

Dettagli

5 Novembre de Donniasantu de su 1931

5 Novembre de Donniasantu de su 1931 La comunità di Mara il 5 Novembre 1931 fu colpita, come tutta la zona, da un violento nubifragio che causò nel suo territorio l ingrossamento e la tracimazione di Rio Cortis e Rio Melixeddu, che da innocui

Dettagli

Unioni de is Comunus de is Fenìcius Crabas Pramas Arriora - Santa Justa - Biddobrana Tel. 0783 289293 www.unionecomunifenici.it COMUNI DI COMUNUS DE

Unioni de is Comunus de is Fenìcius Crabas Pramas Arriora - Santa Justa - Biddobrana Tel. 0783 289293 www.unionecomunifenici.it COMUNI DI COMUNUS DE Unioni de is Comunus de is Fenìcius Crabas Arriora - - Biddobrana Tel. 0 www.unionecomunifenici.it COMUNI I COMUNUS E PAMAS ARBOREA CAENÀRIU ARREGORTA SEBERAA 0 CAENARIO RACCOTA IFFERENZIATA ANNO 0 stampato

Dettagli

GENNARXU. Narat su diciu antigu: Donnja cosa in su tempus sùu / Ogni cosa a suo tempo. Lunis Martis Merculis Giobia Cenabara Sabudu Dominigu

GENNARXU. Narat su diciu antigu: Donnja cosa in su tempus sùu / Ogni cosa a suo tempo. Lunis Martis Merculis Giobia Cenabara Sabudu Dominigu chistionai scriri ligi giogai arriri aboxinai acabussai acirrai caldeddai cascai castiai cértai chésciai cramai cuai farroscai frusiai gherrai imbrillai imbruscinai GENNARXU parlare scrivere leggere giocare

Dettagli

PAGINE DIMOSTRATIVE ESTRATTE

PAGINE DIMOSTRATIVE ESTRATTE PAGINE DIMOSTRATIVE ESTRATTE da TEORIIA inn i LIIMBA PPr rooppr rieet tàà ddeel ll Auut toor ree www..bbrruunnooccaameeddddaa..ccoom PAGINE DEMO estratte da «Imparus de Musica» Teoria in Limba - www.brunocamedda.com

Dettagli

Comunu de Cabuderra Comune di Capoterra Assessorau a sa Lìngua Sarda Assessorato alla Lingua Sarda

Comunu de Cabuderra Comune di Capoterra Assessorau a sa Lìngua Sarda Assessorato alla Lingua Sarda Assessorau a sa Lìngua Sarda Assessorato alla Lingua Sarda Prèmiu Literàriu de Cabuderra tziu Boicu Pianu e tziu Firei Lai Premio Letterario Città di Capoterra tziu Boicu Pianu e tziu Firei Lai BANDU DE

Dettagli

Cursu de Limba Sarda pro sas iscolas elementares e mèdias

Cursu de Limba Sarda pro sas iscolas elementares e mèdias ISCOLA DIGITALE SARDA NUR in WEB IMPARIAMO IL SARDO Cursu de Limba Sarda pro sas iscolas elementares e mèdias Corso di Lingua Sarda per le scuole elementari e medie C A M P I D A N E S U Prozettu didàtticu-pedagózicu

Dettagli

Gruppu pro sa Lingua Sarda. Atti del Convegno. La lingua sarda. L identità socioculturale della Sardegna nel prossimo millennio

Gruppu pro sa Lingua Sarda. Atti del Convegno. La lingua sarda. L identità socioculturale della Sardegna nel prossimo millennio Gruppu pro sa Lingua Sarda Atti del Convegno La lingua sarda L identità socioculturale della Sardegna nel prossimo millennio Quartu Sant Elena, 9-10 Maggio 1997 Condaghes Gruppu pro sa Lingua Sarda La

Dettagli

Dentro e fuori casa mia mangio Sardo in compagnia

Dentro e fuori casa mia mangio Sardo in compagnia Scuola Statale Secondaria di I Grado G. Pascoli - C. Nivola Dentro e fuori casa mia mangio Sardo in compagnia Cofinanziamento di progetti di attuazione A21L, promosso e finanziato Provincia di Cagliari

Dettagli

CONCLUSIONE DELL ANNO FORMATIVO I) Preghiera iniziale Salmi sul tema annuale della Misericordia

CONCLUSIONE DELL ANNO FORMATIVO I) Preghiera iniziale Salmi sul tema annuale della Misericordia ISTITUTO DI FORMAZIONE TEOLOGICA PERMANENTE DIOCESI DI ALES-TERRALBA CONCLUSIONE DELL ANNO FORMATIVO 2015-2016 I) Preghiera iniziale Salmi 50-51 sul tema annuale della Misericordia II) Relazione e Dialogo

Dettagli

COMUNE APERTO ISTRUZIONI SULL IMU

COMUNE APERTO ISTRUZIONI SULL IMU COMUNE DI VILLA VERDE Anno 2012 - n. 06 COMUNE APERTO ISTRUZIONI SULL IMU Il 18 giugno scade, come è noto, il termine per il pagamento della prima rata dell I.M.U. Il Comune di Villa Verde ha pubblicato

Dettagli

San Pietro e i suoi successori

San Pietro e i suoi successori San Pietro e i suoi successori Antonio Sanna SAN PIETRO E I SUOI SUCCESSORI prosa 1 volume www.booksprintedizioni.it Copyright 2014 Antonio Sanna Tutti i diritti riservati Ringrazio mia moglie e i miei

Dettagli

Giornaleddu de s Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna

Giornaleddu de s Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna Giornaleddu de s Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna ANNU V Nùmuru 12 Mes e Martzu 2013 www.comune.ussaramanna.vs.it Cari lettori, cari cittadini e cari emigrati, a nome mio, dell Amministrazione

Dettagli

DIALOGHI / Dialogues. Regional economic activities Attività economiche regionali. REGIONAL LANGUAGE (Sardinian) OFFICIAL LANGUAGE (Italian) ENGLISH

DIALOGHI / Dialogues. Regional economic activities Attività economiche regionali. REGIONAL LANGUAGE (Sardinian) OFFICIAL LANGUAGE (Italian) ENGLISH Regional economic activities Attività economiche regionali 16.Atividadis economicas regionalis - Is atividadis economicas de sa Sardigna cali funt? - Ddu est sa viticultura e sa pastoritzia. - E su tertziariu?

Dettagli

PROGETU CAMINERAS Impèru e arremedius antigus de Prantas, Erbas e Froris de su territoriu de Sinnia

PROGETU CAMINERAS Impèru e arremedius antigus de Prantas, Erbas e Froris de su territoriu de Sinnia SCOLA DE LINGUA SARDA Setzioni de Sinnia de s Universidadi de sa Tertza Edadi de Cuartu Sant Aleni Annu Academicu 2008-2009 PROGETU CAMINERAS Impèru e arremedius antigus de Prantas, Erbas e Froris de su

Dettagli

SU TEMPUS CHI PASSAT IL TEMPO CHE PASSA

SU TEMPUS CHI PASSAT IL TEMPO CHE PASSA UGO DESSY SU TEMPUS CHI PASSAT IL TEMPO CHE PASSA VOLUME IV CONTUS E CONTIXEDDUS RACCONTI E NOVELLE ALFA EDITRICE Quartu Sant Elena - 2002 Dedicato A mio figlio Doge Seconda e terza pagina di copertina

Dettagli

BISU DE GAVINU Cummedia Sarda Campidanesa in duus attus de Luisu Suergiu PERSONAGGIUS Fillu de Mariedda Filla de Isalena

BISU DE GAVINU Cummedia Sarda Campidanesa in duus attus de Luisu Suergiu PERSONAGGIUS Fillu de Mariedda Filla de Isalena www.luigiladu.it Su BISU DE GAVINU Cummedia Sarda Campidanesa in duus attus de Luisu Suergiu PERSONAGGIUS Efisinu Mariedda Gavinu Isalena Rosina Danieli Giulio Miratesta Capu stazioni Mamma de Gavinu Fillu

Dettagli

LEANDRO CORONA. (MARACALAGONIS 4 Maggio 1923 VICCHIO DI MUGELLO 22 Marzo 1944) (MARACALAGONIS 4 Maju 1923 VICCHIO DI MUGELLO 22 Martzu 1944)

LEANDRO CORONA. (MARACALAGONIS 4 Maggio 1923 VICCHIO DI MUGELLO 22 Marzo 1944) (MARACALAGONIS 4 Maju 1923 VICCHIO DI MUGELLO 22 Martzu 1944) LEANDRO CORONA (MARACALAGONIS 4 Maggio 1923 VICCHIO DI MUGELLO 22 Marzo 1944) (MARACALAGONIS 4 Maju 1923 VICCHIO DI MUGELLO 22 Martzu 1944) 1 2 REGISTRO DEGLI ATTI DI NASCITA PER L'ANNO 1923 Numero 36

Dettagli

Associazione C.E.A.S-Legambiente di Isili, Progetto A scuola di ambiente Concorso La Natura: una palestra sotto il cielo

Associazione C.E.A.S-Legambiente di Isili, Progetto A scuola di ambiente Concorso La Natura: una palestra sotto il cielo Cumunu de Xrèxei Ufitzìu de sa Lìngua sarda Sa classi segunda de sa scola mèdia de Xrèxei, in su mesi de donniasantu 2013, at partecìpau a unu cuncursu de ideas, bandiu de su C.E.A.S de Isili, Le vie del

Dettagli

COMUNE DI GONNOSNÒ Provincia di Oristano. COMUNU DE GONNONÒ Provìntzia de Aristanis

COMUNE DI GONNOSNÒ Provincia di Oristano. COMUNU DE GONNONÒ Provìntzia de Aristanis COMUNE DI GONNOSNÒ Provincia di Oristano in collaborazione con l UFFICIO LINGUISTICO SOVRACOMUNALE Legge 15 Dicembre 1999, n. 482 " Norme in materia di tutela delle minoranze linguistiche storiche " GUIDA

Dettagli

RI CHI ESTA DI PERMESSO DI COST RUI RE (art. 3 L.R. 11 ottobre 1985, n. 23; art. 10 e segg. D.P.R. 6 giugno 2001, n. 380)

RI CHI ESTA DI PERMESSO DI COST RUI RE (art. 3 L.R. 11 ottobre 1985, n. 23; art. 10 e segg. D.P.R. 6 giugno 2001, n. 380) RI CHI ESTA DI PERMESSO DI COST RUI RE (art. 3 L.R. 11 ottobre 1985, n. 23; art. 10 e segg. D.P.R. 6 giugno 2001, n. 380) bollo (bullu) DIMANDA DE PERSMISSU PO FABRICAI (art. 3 L.R. 11 de Santu Ainu 1985,

Dettagli

Grammatica sardo-campidanese

Grammatica sardo-campidanese Grammatica sardo-campidanese Indice Capitolo Primo L'Articolo Pag 3 Capitolo Secondo Il Sostantivo Pag 9 Capitolo Terzo L'Aggettivo Qualificativo Pag 16 Capitolo Quarto Gli Alterati Pag 20 Capitolo Quinto

Dettagli

(4 MAJU MARTZU 1944)

(4 MAJU MARTZU 1944) (4 MAGGIO 1923 22 MARZO 1944) (4 MAJU 1923 22 MARTZU 1944) A RICORDO DI UN GIOVANE DI MARACALAGONIS A 70 ANNI DALL ECCIDIO DI VICCHIO DI MUGELLO (22 MARZO 2014) PO ARREGORDAI A UNU PICIOCU DE MARACALAGONIS

Dettagli

LA STORIA DELLO STEMMA E DEL GONFALONE DEL COMUNE DI MARACALAGONIS SA STÒRIA DE SU STEMA E DE SU GONFALONI DE SU COMUNU DE MARACALAGONIS LO STEMMA

LA STORIA DELLO STEMMA E DEL GONFALONE DEL COMUNE DI MARACALAGONIS SA STÒRIA DE SU STEMA E DE SU GONFALONI DE SU COMUNU DE MARACALAGONIS LO STEMMA LA STORIA DELLO STEMMA E DEL GONFALONE DEL COMUNE DI MARACALAGONIS SA STÒRIA DE SU STEMA E DE SU GONFALONI DE SU COMUNU DE MARACALAGONIS LO STEMMA SU STEMA Lo STEMMA del comune di Maracalagonis ha la forma

Dettagli

In sa manta: mirada de Biddesartu. Fotografia de Simona Axana.

In sa manta: mirada de Biddesartu. Fotografia de Simona Axana. In sa manta: mirada de Biddesartu. Fotografia de Simona Axana. Comune di Villasalto (Cagliari) Comunu de Biddesartu (Casteddu) Fueddàriu de Biddesartu, de Amos Cardia, Simona Axana, Perdu Perra Prima edizione,

Dettagli

AI INDICATIVO. apu tentu iat tentu. estis tentu. at ai tentu. eis ai tentu. ìant tentu

AI INDICATIVO. apu tentu iat tentu. estis tentu. at ai tentu. eis ai tentu. ìant tentu IL VERBO Il verbo sardo si accorda col suo soggetto. Spesso la persona è sottintesa ma la terminazione basta a indicarcela: oi parteus (sottinteso nosu: oggi partiamo). Le persone possono essere anche

Dettagli

ANTONIO PERRA SA FURA DE CRESIA. Vizi e virtù di Cagliari e dintorni nell 800. a cura di Luigi Perra. La Riflessione

ANTONIO PERRA SA FURA DE CRESIA. Vizi e virtù di Cagliari e dintorni nell 800. a cura di Luigi Perra. La Riflessione ANTONIO PERRA SA FURA DE CRESIA Vizi e virtù di Cagliari e dintorni nell 800 a cura di Luigi Perra La Riflessione ANTONIO PERRA SA FURA DE CRESIA - Vizi e virtù di Cagliari e dintorni nell 800 a cura di

Dettagli

ALFABETU SARDU (ALFABETO SARDO)

ALFABETU SARDU (ALFABETO SARDO) ALFABETU SARDU (ALFABETO SARDO) A a B b C c D d E e F f G g H h I i J j L l M m N n O o P p R r S s T t U u V v X x Z z a bi ci di e efa gi aca i jota ella ema enna o pi erra essa ti u vu scèscia zeta

Dettagli

Manu Primo premio Sezione in lingua sarda al CONCORSO DI POESIA QUARTUCCIU

Manu Primo premio Sezione in lingua sarda al CONCORSO DI POESIA QUARTUCCIU Manu Primo premio Sezione in lingua sarda al CONCORSO DI POESIA QUARTUCCIU - 2014 Trinnit sa discua in s interis chi manus tremi-tremi dd accostant a larvas frunzias. Manus ossudas che arrampus de olieddu

Dettagli

Un ortografia pro totu su sardu PCR. Poita? PRESENTAZIONE

Un ortografia pro totu su sardu PCR. Poita? PRESENTAZIONE Poita? PRESENTAZIONE De candu s agatat iscritura s agatant sa pràtiga de s iscritura e sa chistioni de comenti iscriri. E difatis chini at tentu de iscriri at sempri iscritu e no sempri a sa própiu manera

Dettagli

Sètimu e Sìnnia. Is jòvunus sighint a fai is cassadoris. Kini no agàtat traballu fait su braconeri

Sètimu e Sìnnia. Is jòvunus sighint a fai is cassadoris. Kini no agàtat traballu fait su braconeri Giornale mensile di Settimo e Sinnai mesi e paskixedda 2006 dicembre - n. 8 Su Bandu 1,50 Case campidanesi. Non ci sono i contributi per il restauro Sètimu e Sìnnia. Is jòvunus sighint a fai is cassadoris.

Dettagli

A mia sorella Marisa

A mia sorella Marisa aipsa edizioni A mia sorella Marisa Nota dell editore k Non è frequente pubblicare opere che risalgono al Medioevo sardo. Sembrava che gli storici e i linguisti avessero scandagliato nell isola ogni più

Dettagli

L USO DEL GERUNDIO IN SARDO CAMPIDANESE

L USO DEL GERUNDIO IN SARDO CAMPIDANESE L USO DEL GERUNDIO IN SARDO CAMPIDANESE Il gerundio nella lingua della Sardegna meridionale presenta omologazione in -ènd- (sempre con e aperta) fra le tre coniugazioni, ma duplice uscita in -u e -i: cantèndi/cantèndu,

Dettagli

[Pigau de: UCCIA AGUS, Tradizioni popolari campidanesi, 1994, pàginas 25-26] [Tratto da: UCCIA AGUS, Tradizioni popolari campidanesi, 1994, pp.

[Pigau de: UCCIA AGUS, Tradizioni popolari campidanesi, 1994, pàginas 25-26] [Tratto da: UCCIA AGUS, Tradizioni popolari campidanesi, 1994, pp. LE TRADIZIONI DI MARA SU CONNOTU DE MARA IL CARNEVALE LA QUARESIMA, LA SETTIMANA SANTA E LA PASQUA LA CANDELORA SAN GIOVANNI TUTTI SANTI SU CARNOVALI SA CARÈSIMA, SA CIDA SANTA E PASCA MANNA SA CANDELORA

Dettagli

GigaSardinian.com/it. Bernd Sebastian Kamps Elio Turno Arthemalle. { ~ Italiano } Insegnando il Sardo al Mondo

GigaSardinian.com/it. Bernd Sebastian Kamps Elio Turno Arthemalle. { ~ Italiano } Insegnando il Sardo al Mondo GigaSardinian.com/it Bernd Sebastian Kamps lio Turno Arthemalle { 2018.1 ~ Italiano } Insegnando il Sardo al Mondo Bernd Sebastian Kamps lio Turno Arthemalle GigaSardinian www.gigasardinian.com 2018.1

Dettagli

Scritto da Antonio Fanari Lunedì 03 Agosto :39 - Ultimo aggiornamento Venerdì 07 Agosto :56

Scritto da Antonio Fanari Lunedì 03 Agosto :39 - Ultimo aggiornamento Venerdì 07 Agosto :56 SA CODR E TZIU CI(N)U Contusu de forredda de sa idda Asunesa A cura di Antonio Fanari Fù s annu 1926, giài passàda sa mettad e Abrilli, cument e ogna dì Adamu si ndi pesaìad a su chizzi, s incaràd a forasa

Dettagli

ROSSELLA è LIBERA! IN CUSTU NÙMURU PODEIS LIGI:

ROSSELLA è LIBERA! IN CUSTU NÙMURU PODEIS LIGI: Giornaleddu de s Assessorau Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna ANNU IV Nùmuru 10 Mes e Austu ustu 2012 www.comune.ussaramanna.vs.it 2 ROSSELLA è LIBERA! Dopo 9 lunghissimi mesi l incubo

Dettagli

S u stema e su gonfaloni de is ENTIS TERRITORIALIS (Regionis,

S u stema e su gonfaloni de is ENTIS TERRITORIALIS (Regionis, «L ORIGINE E L EVOLUZIONE DELLO STEMMA E DEL GONFALONE DELLA PROVINCIA DI CAGLIARI» «SU NASCIMENTU E SA CAMBIÀNTZIA DE SU STEMA E DE SU GONFALONI DE SA PROVÌNCIA DE CASTEDDU» Lo stemma e il gonfalone degli

Dettagli

Comune Novembre Contributi ristrutturazione facciate

Comune Novembre Contributi ristrutturazione facciate EDITORIALE Giovani e musica Nel mese di Settembre 2008 la precedente amministrazione ha partecipato, insieme ai paesi dell Unione dei Comuni Parte Montis, a un bando regionale chiamato Giovani in Movimento.

Dettagli

In memoria di Amedeo che amava parlare in seuese

In memoria di Amedeo che amava parlare in seuese In memoria di Amedeo che amava parlare in seuese Domus de Janas Mancarìas La Parlata di Seui Paolo Pillonca ISBN 88 88569 37 5 Prima edizione Luglio 2006 Realizzazione editoriale Domus de Janas Via Monte

Dettagli

Antonino Meloni. a ognunu s arti sua. Raccolta di proverbi sardi, massime, modi di dire di Decimo e del Campidano

Antonino Meloni. a ognunu s arti sua. Raccolta di proverbi sardi, massime, modi di dire di Decimo e del Campidano Antonino Meloni a ognunu s arti sua Raccolta di proverbi sardi, massime, modi di dire di Decimo e del Campidano Si ringrazia l Amministrazione Comunale di Decimomannu per la cortese collaborazione Un ringraziamento

Dettagli

missa po sa dì de s epifania

missa po sa dì de s epifania Antìfuna a s intrada R/. Lómpiu est su Segnori, su Rei nostu, rénniu, fortza e glória in manus suas. missa po sa dì de s epifania ritus a s intrada V/.Àrtzia is ogus e castiadì a ingíriu: totus benint

Dettagli

LA CHIESA PARROCCHIALE COMPIE 60 ANNI

LA CHIESA PARROCCHIALE COMPIE 60 ANNI Parrocchia Cuore Immacolato di Maria - Iglesias IN CAMMINO E subito vide di nuovo e lo seguiva lungo la strada (Marco 10, 52) PRENDERSI CURA DELLA CASA COMUNE B IM E S T R AL E N UM. 1 2 N O V EM B R E

Dettagli

Su Presidenti. (Oresti Pili)

Su Presidenti. (Oresti Pili) Casteddu, su 18 de su mesi de ladàmini 2013 A su Presidenti de sa Comissioni Cultura de sa Regioni Sarda On. Carlo Sanjust E p.c. A is Cumponentis de sa Comissioni matessi On. Carlo Sechi (Visu Presidenti)

Dettagli

Giornaleddu de s Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna

Giornaleddu de s Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna Giornaleddu de s Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna ANNU V Nùmuru 13 Mes e Idas 2013 www.comune.ussaramanna.vs.it Per la Sardegna quello che arriva sarà un triste Natale. L Isola piange

Dettagli

GigaSardinian Chapter 9

GigaSardinian Chapter 9 Bernd Sebastian Kamps Elio Turno Arthemalle GigaSardinian Chapter 9 Teaching Sardinian to the World Steinhäuser Verlag 112 GigaSardinian.com Anteprima Edition October 28, 2018 113 114 GigaSardinian.com

Dettagli

BRACCIA RESTITUITE ALL AGRICOLTURA

BRACCIA RESTITUITE ALL AGRICOLTURA BRACCIA RESTITUITE ALL AGRICOLTURA OVVERO LA GUERRIGLIA DEI POMODORI di Antonella Piras Il fenomeno degli orti urbani ha avuto nuovo vigore in Europa, causa la crisi economica, a partire dagli anni 80.

Dettagli

CONTUS DE MARMILLA 1

CONTUS DE MARMILLA 1 1 CONTUS DE MARMILLA FRANCU PILLONI CONTUS DE MARMILLA iniziativa culturale dell associazione Sel & Sar col contributo di: REGIONE AUTONOMA DELLA SARDEGNA ASSESSORATO AI BENI CULTURALI LEGGE REGIONALE

Dettagli

Efis Luisu Caredda CUMMEDIAS SARDAS. Volume primo

Efis Luisu Caredda CUMMEDIAS SARDAS. Volume primo Efis Luisu Caredda CUMMEDIAS SARDAS Volume primo Ω SAGITTARIA EDITRICE 2 Novembre 2009 Stampato presso: Tipografia Copy Art ( Via Caprera n. 20 Cagliari) ISBN 978-88-904626-0-3 2009 SAGITTARIA EDITRICE,

Dettagli

Foglietteddu de S Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna

Foglietteddu de S Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna Foglietteddu de S Assessorau a sa Cultura de su Comunu de Ussaramanna ANNU II Nùmuru 6 Mes e Paschixedda www.comune.ussaramanna.vs.it Il 24 ottobre Ussaramanna, Siddi e Pauli Arbarei si sono riuniti per

Dettagli

Nel corso della notte e nelle prime ore del giorno, in

Nel corso della notte e nelle prime ore del giorno, in 12 GONNOSFANADIGA Perd e Pibera: una ricchezza da difendere e proteggere Nel corso della notte e nelle prime ore del giorno, in prima mattinata, tra il 23 e il 24 febbraio, numerose piante ad alto fusto

Dettagli

a Elisa e Sonia lughes de sa vida

a Elisa e Sonia lughes de sa vida a Elisa e Sonia lughes de sa vida Sa paristória de Bakis su contu testu de Frantziscu Cheratzu testo di Francesco Cheratzu pinturas e prozetu de sos personazos de Eva Rasano disegni originali e progetto

Dettagli

COMUNE DI BAULADU PROVINCIA DI ORISTANO

COMUNE DI BAULADU PROVINCIA DI ORISTANO COMUNE DI BAULADU PROVINCIA DI ORISTANO COPIA VERBALE DI DELIBERAZIONE DEL CONSIGLIO COMUNALE Numero 16 Del 23-06-2017 OGGETTO: PRESA D'ATTO DELLA COMUNICAZIONE DEI COMPONENTI DELLA GIUNTA COMUNALE, DEL

Dettagli

Su buco nero o termovalorizadore de s iscola in Sardigna de Mario Pudhu

Su buco nero o termovalorizadore de s iscola in Sardigna de Mario Pudhu Su buco nero o termovalorizadore de s iscola in Sardigna de Mario Pudhu 1 0. S istérria: Isciri! Ischire! A fàere contu bene de su chi est s iscola in Sardigna, nudh àteru si podet nàrrere si no chi cust

Dettagli

SILVIA COCCO - RACHELE SECCI SA STORIA DE BASUCU LA STORIA DI BASUCCU BIBLIOTECA DEI RAGAZZI DI SELARGIUS

SILVIA COCCO - RACHELE SECCI SA STORIA DE BASUCU LA STORIA DI BASUCCU BIBLIOTECA DEI RAGAZZI DI SELARGIUS SILVIA COCCO - RACHELE SECCI SA STORIA DE BASUCU LA STORIA DI BASUCCU BIBLIOTECA DEI RAGAZZI DI SELARGIUS 1 2 SILVIA COCCO RACHELE SECCI SA STORIA DE BASUCU LA STORIA DI BASUCCU BIBLIOTECA DEI RAGAZZI

Dettagli

Introduzione Il teatro di Angelo Podda

Introduzione Il teatro di Angelo Podda Introduzione Il teatro di Angelo Podda Angelo Podda è un autentico uomo di teatro, come Molière e altri più vicini a noi: Scarpetta, De Filippo. Un uomo, in altre parole, che si è creato un suo spazio

Dettagli

Vocabolario italiano sardo. Fueddàriu italianu sardu

Vocabolario italiano sardo. Fueddàriu italianu sardu Amos Cardia Vocabolario italiano sardo ciclistico e non solo (2500 lemmi) Fueddàriu italianu sardu de bicicreta e no sceti (2500 fueddus) Annu 2005. Imprentas de Associazione Culturale I Sardi, Casteddu.

Dettagli

REALIZZATO A CURA DI: Dott.ssa Antonia Aloia Daniele Loi M.Teresa Serra

REALIZZATO A CURA DI: Dott.ssa Antonia Aloia Daniele Loi M.Teresa Serra REALIZZATO A CURA DI: Dott.ssa Antonia Aloia Daniele Loi M.Teresa Serra ANTONI SERRA POESIAS SARDAS IN CAMPIDANESU www.booksprintedizioni.it Copyright 2013 Antoni Serra Tutti i diritti riservati Per il

Dettagli

OFFÌCIU DE SU ROSÀRIU CUN S ADORATZIONI E BENEDITZIONI EUCARÌSTICA. Preguntas e torradas

OFFÌCIU DE SU ROSÀRIU CUN S ADORATZIONI E BENEDITZIONI EUCARÌSTICA. Preguntas e torradas OFFÌCIU DE SU ROSÀRIU CUN S ADORATZIONI E BENEDITZIONI EUCARÌSTICA Preguntas e torradas Bozza / Guida per contributi e osservazioni a partire dal Terzo Convegno di Senis 30 ottobre 2005 Il presente sussidio

Dettagli

Le tradizioni contadine di Masullas

Le tradizioni contadine di Masullas S arìgliu e s aranada - Il barilotto e la melagrana Calendario Anche per il si rinnova la pubblicazione del calendario di Masullas che, come sempre, riguarda argomenti sulla identità locale (storia, luoghi,

Dettagli

Sa ia provintziali noa Sìnnia - Ceraxus a intru e su 2007

Sa ia provintziali noa Sìnnia - Ceraxus a intru e su 2007 Giornale mensile di Settimo San Pietro e Sinnai làmpadas 2006 giugno - n. 4 Su Bandu 1,50 [cun su libru Apedala dimòniu! 8] Sa ia provintziali noa Sìnnia - Ceraxus a intru e su 2007 Torre delle Stelle.

Dettagli

Carlo Mulas Filastrocche sarde. ISBN Carlo Mulas Indibooks pipius.com. In copertina: Custu est su procu

Carlo Mulas Filastrocche sarde. ISBN Carlo Mulas Indibooks pipius.com. In copertina: Custu est su procu Carlo Mulas Filastrocche sarde ISBN 978-88-98737-32-1 Carlo Mulas Indibooks pipius.com In copertina: Custu est su procu Illustrazione di Caterina Murgia ~ 2 ~ Carlo Mulas Filastrocche sarde ~ 3 ~ ~ 4 ~

Dettagli

Acadèmia de su Sardu onlus

Acadèmia de su Sardu onlus Acadèmia de su Sardu onlus de su pagu, pagheddu dae su pagu si faghet su meda Carta de s Assòtziu Art. 1 Nòmini, Stentu e Domu 1 Segundu s inditu de sa lei de s 11 de austu 1991 n. 266 e de sa lei regionali

Dettagli

Sono stati installati 7 contenitori in diversi punti del paese

Sono stati installati 7 contenitori in diversi punti del paese Sono stati installati 7 contenitori in diversi punti del paese E STATA ATTIVATA anche a Siliqua la raccolta differenziata degli indumenti usati e degli oli vegetali esausti. La Giunta comunale ha adottato

Dettagli

La solenne cerimonia è giunta al decimo anno consecutivo

La solenne cerimonia è giunta al decimo anno consecutivo La solenne cerimonia è giunta al decimo anno consecutivo ANCHE QUEST'ANNO, il 25 aprile, don Davide Cannella, con la collaborazione delle associazioni di volontariato locali (A.D.V San Marco, Gea e Pan),

Dettagli

PROGRAMMA Brani eseguiti a quattro mani da Giampaolo Zucca e Andrea Ivaldi:

PROGRAMMA Brani eseguiti a quattro mani da Giampaolo Zucca e Andrea Ivaldi: Pagina 1 di 7 Concerto di Natale 18 dicembre 2012 Guspini rinnova anche per il 2012 la tradizione del concerto di Natale. Come accade già da qualche anno l Amministrazione Comunale, in occasione delle

Dettagli

Iscanu, 30 Martzu 2014

Iscanu, 30 Martzu 2014 Iscanu, 30 Martzu 2014 Impreare su sardu pro imparare e imparare a impreare su sardu DIDATICHENDE 2014 Manuela Mereu TEST!!!!! Simulatzione de una prova pro insegnantes de CLIL!! Adecuadu dae Teaching

Dettagli

Prov. Nasc ita. Inc. con Riser va

Prov. Nasc ita. Inc. con Riser va Graduatoria di Istituto II Fascia Personale ATA CAEE046004 Data Produzione Graduatoria Definitiva: 30/01/2015 Profil o Descrizione Profilo Pos. Graduat oria Cognome Nome Data Nascita Prov. Nasc ita Inc.

Dettagli

ai residenti. detto che il governo centrale, per ora, ha elargito i fondi per affrontare

ai residenti. detto che il governo centrale, per ora, ha elargito i fondi per affrontare Ammontano a 350mila euro i danni nel Comune di Siliqua IL PRESIDENTE della giunta regionale, Ugo Cappellacci (nel riquadro a destra), è stato a Siliqua il 13 dicembre per un sopralluogo sui danni provocati

Dettagli