Tiparet strukturore dhe instrumentet ligjore të hetimit paraprak. Përgjimet si një mjet i rëndësishëm i kërkimit të provës gjatë procesit të hetimit.

Transcript

1 Universiteti i Tiranës Fakulteti i Drejtësisë Departamenti i së Drejtës Penale DISERTACION PËR MBROJTJEN E GRADËS SHKENCORE DOKTOR Tiparet strukturore dhe instrumentet ligjore të hetimit paraprak. Përgjimet si një mjet i rëndësishëm i kërkimit të provës gjatë procesit të hetimit. PUNOI : UDHËHOQI : Ivas KONINI Prof. Dr. Skënder KAÇUPI TIRANË, Ivas Konini Të gjithë të drejtat janë të rezervuara

2 2016 Ivas KONINI Të gjithë të drejtat janë të rezervura. Ndalohet çdo prodhim, riprodhim, shitje, rishitje, shpërndarje, kopjim, fotokopjim, përkthim, përshtatje, huapërdorje, shfrytëzim, trasmetim, regjistrim, ruajtje, depozitim, përdorje dhe/ose çdo formë tjetër qarkullimi tregtar, si dhe çdo veprim cënues me çfarëdo lloj mjeti apo forme pa lejën përkatëse me shkrim të autorit.

3 Ivas Konini Disertacion për mbrojtjen e gradës shkencore Doktor Tiparet strukturore dhe instrumentet ligjore të hetimit paraprak. Përgjimet si një mjet i rëndësishëm i kërkimit të provës gjatë procesit të hetimit. Abstrakt Përgjimi, si institut penal, përfaqëson ndërhyrjen në komunikimin apo në jetën private të dy apo më shumë personave, për sigurimin e të dhënave, për tu përdorur për një qëllim të caktuar. Globalisht, privatësia është përcaktuar si një e panjohur e përsosur. Në Shqipëri, qëllimet legjitime të përgjimit janë komplekse, por ndër më prioritare mund të veçojmë dy prej tyre, sikurse janë ato që lidhen me sigurinë kombëtare dhe me atë publike. Pikërisht për këtë qëllim, ligjvënësi e ka konsideruar të domosodshme hartimin e bazës ligjore për përgjimin, duke i lejuar hapësira shtetit që nëpërmjet organeve të specializuara të ndërhyjë në mënyrë të domosodshme dhe proporcionale në të drejtën e patjetërsueshme të jetës private të individit, duke garantuar njëkohësisht edhe respektimin e standardeve ndërkombëtare në lidhje me këtë ndërhyrje. Qëllimi i këtij studimi është të trajtojë legjitimitetin procedural të përgjimeve, si një mjet për vërtetimin e provës. Debati ligjor në fushën e përgjimit, konsiston në krijimin e bashkësisë të argumentave ligjorë, të cilët të mundësojnë ligjërisht dhënien e statusit të provës të të dhënave të fituara. Një hapësirë e tillë mund të realizohet vetëm duke i dhënë kompetenca organit procedural hetimor të përdorimit në vartësi të aktit kriminal, ose, në rastin e përgjimit parandalues, të konvertimit të tyre në përmbajtje proceduriale dhe që mund të shërbejnë si indicie për fillimin e një hetimi penal. Tema është ndërtuar mbi këtë tezë, kryesisht duke përdorur metodat klasike analitike, historike, logjike dhe atë krahasuese. Metoda e krahasimit ka gjetur përdorim të gjerë sidomos me sistemin italian dhe atë amerikan. Risia në këtë punim është nevoja e plotësimit të procesit ligjor në fushën e përgjimeve me koperturë kushtetuese dhe në përputhje të plotë me praktikën juridike të Gjykatës Europiane të të Drejtave të Njeriut (GJEDNJ), nëpërmjet propozimit të një procesi teknik të përmirësimit të dispozitave respektive në Republikën e Shqipërisë. Fjalë kyçe: përgjim, privatësi, provë, ligj procedural, prokuror.

4 Ivas Konini Dissertation submitted for the award of PhD to University of Tirana Structural features and legal instruments of the preliminary investigation. Interceptions as an important tool for seeking evidence during the investigation process. Abstract Tapping, as a penal institution, represents the interference of communication in the private lives of two or more persons for the provision of data to be used for a particular purpose. Globally, privacy is defined as a perfect unknown. In Albania, the legitimate purposes of surveillance are complex, but among some priorities, we can distinguish two of them, such as those related to national and public security. Precisely for this purpose, the legislator has considered very necessary drafting the legal basis for the interception, allowing some space for the state to interfere in necessary cases and in proportion to the inalienable right of enjoyment of private life of the individual, through specialized procedural bodies, while ensuring the observance of international standards regarding this interference. The purpose of this paper is the treatment of procedural legitimacy of interceptions, as a means of seeking evidence. The legal debate in the surveillance's field, consists of the creation of the legal arguments, which legally enable the grant of the status of evidence for the data acquired. Such possibility can only be accomplished by giving competency of use to the investigative procedural body depending on the criminal act, or, in the case of preventive surveillance, their conversion in a procedural content that can serve as indications for starting a criminal investigation. The theme is built on this thesis, primarily using the classic analytical, historical, logical and comparative methods. The comparison method is used mainly with the Italian and American system. The novelty in this paper is the need of meeting the legal process in the field of interceptions with constitutional coverage and in full compliance with the legal practice of The European Court of Human Rights, through the proposal of technical process of improving the respective provisions in the Republic of Albania. Keywords: interception, privacy, evidence, procedural law, prosecutor.

5 TABELA E SHKURTUAR E PERMBAJTJES Hyrje... i-iv Sfond historik...1 KAPITULLI 1 1. PËRGJIMI PROCEDURIAL. CILËSIME DHE ANALIZA JURIDIKE Ç janë përgjimet proceduriale Fillimi i procesit të përgjimit...5 i. Indiciet për përgjimin procedurial...5 ii. Autoritetet që autorizojnë përgjimin procedurial Mënyrat e realizimit të përgjimit procedurial Realizimi i përgjimit në varësi të vendit të përgjimit Përgjimi në ambiente private...7 i. Ç përfaqëson termi vend privat në procesin e përgjimit?...7 ii. Analizë juridike Përgjimi në ambiente publike Përgjimi si proces procedurial Vendimi për lejimin e përgjimit Fillimi i procedimit penal-kusht për lejimin e përgjimit Autorizimi nëpërmjet vendimit të gjykatës Autorizimi nëpërmjet organit procedues E drejta e ankimimit ndaj përgjimeve Afatet proceduriale të përgjimit Përfitimi i rezultateve të përgjimit Përdorimi dhe ruajtja e dokumentacionit Kur çështja dërgohet për gjykim Kur çështja pushohet nga ana e prokurorisë Përdorimi i rezultateve të përgjimit në procedimet e tjera Grumbullimi, ruajtja dhe asgjësimi i rezultateve të përgjimit Konkluzione paraprake mbi përgjimin procedurial...58

6 KAPITULLI 2 PËRGJIMI PARANDALUES. KONCEPTE DHE ANALIZA JURIDIKE 1. Përgjimet parandaluese Kuptimi i përgjimit parandalues dhe baza ligjore Marrja e vendimit Teknika e realizimit të përgjimit parandalues Afati për kohëzgjatjen Përfitimi i Rrezultateve të përgjimit parandalues Ruajtja dhe përdorimi i materialeve të përgjimit Kërkesa të veçanta përgjimi Operatorët e komunikimeve elektronike Sigurimi I infrastrukturës për përgjimet Sigurimi i asistencës profesionale nga ana e operatorëve të telekomunikacionit...93 KAPITULLI 3 KUADRI LIGJOR DHE QASJA ME JURISPRUDENCËN E GJEDNJ 1. Hyrje Legjislacioni në fushën e përgjimit Të përgjithshme Parimet bazë për hartimin e legjislacionit Ekzistenca e ligjit Cilësia e ligjit Kuadri ligjor shqiptar mbi përgjimet Pasqyrimi i Përgjimit në Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë Ligji Për Përgjimin e Komunikimeve Elektronike Kufizimi i procesit ligjor Cilësimi juridik i ligjit Mungesa e karakterit specifik Hapësira e veprimit dhe diskrecioni që përcakton ligji Përdorimi i rezultateve Interferimi proçedurial i përgjimit Ligji Për Policinë, përqasja me legjislacionin mbi përgjimet Mbledhja dhe përpunimi i të dhënave personale i. Klasifikimi i të dhënave...122

7 ii. Karakteri i të dhënave të grumbulluara iii. Kompetencat për marrjen dhe përdorimin e të dhënave E drejta e përgjimit nga ana e organit policor Përgjimi ambiental dhe raporti me përgjimin parandalues në ligjin për policinë Profili juridik i përgjimit dhe veçoritë e tij Ç është regjistrimi, kuptimi dhe roli i tij në procesin e përgjimit Krijimi i bazës së të dhënave Përdorimi i të dhënave KAPITULLI 4 VËSHTRIM KRAHASUES 1. Përgjimet në Itali. Legjislacioni, ngjashmëritë dhe dallimet I. Pergjimi i telekomunikimeve Lejimi i përgjimit i. Kualifikimit i veprës penale si kriter për lejimin e përgjimit ii. Kriteri sipas vendit të përgjimit Autoriteti dhe kushtet për dhënien e vendimit për përgjim Realizimi dhe veprimet proceduriale të përgjimit Ruajtja dhe përdorimi i të dhënave Përgjimi i komunikimeve të shërbimeve inteligjente II. Përgjimi ambiental III. Përgjimi parandalues i komunikimeve elektronike Legjislacioni dhe karakteristikat Në Francë Në Gjermani Në Britani Në shtetin e New Yorkut të SHBA-së KAPITULLI 5 LIDHJA MES PËRGJIMIT DHE MEDIAS 1. Media dhe Përgjimi Përgjimi mediatik dhe ligji procedurial Përgjimi mediatik dhe qasja me përdorimin si provë materiale në formën e dokumentit Përgjimi mediatik si ndërhyrje në jetën private...173

8 1.4 Përgjimi mediatik dhe qasja me ligjin vendor Përgjimi mediatik dhe standardi i dokumentit prove Cilësia e ligjit vendor Përgjimi mediatik dhe përgjegjësia penale Përgjimi mediatik dhe raporti me cilësitë e veçanta të individit Përgjimi i avokatit Përgjimi i personave me imunitet Përgjimi i drejtpërdrejtë Ndryshimet ligjore dhe situata juridike aktuale Përgjimet indirekte të personave me imunitet i. Në lidhje me përgjimin procedurial ii. Në lidhje me përgjimin parandalues iii. Përdorimi i të dhënave të përfituara nga interferimi i përgjimeve imunitare Personat në gjendjen e kufizimit të lirisë Përgjimi i të burgosurve Përgjimi i korrespondencës së të burgosurve Përgjimi i bisedave telefonike të të burgosurve Rregullimi ligjor i përgjimit të bisedave telefonike të të burgosurve i. Në aspektin e përgjimit procedurial ii. Në aspektin e përgjimit parandalues KAPITULLI 6 KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME Përgjimi procedurial Përgjimi parandalues Influenca e interferimit në ligjet mbi përgjimin Përgjimi i cilësuar për kategori të veçanta Rekomandime tranzitore në lidhje me ndryshimet kushtetuese të krijimit të SPAK BIBLIOGRAFIA...219

9 Hyrje Analizat e realizuara në studimin e legjislacionit penal, ashtu si në çdo fushë tjetër studimore, duhet të shprehin vlera edhe nëpërmjet paraqitjes në të, të sfondit historik, jo vetëm si rutinë pragmatiste e mënyrës së ndërtimit të temës, por para së gjithash rolin që ajo luan në trashëgiminë kulturore të një vendi, me qëllim transmetimin e vlerave kombëtare, qoftë edhe në këndvështrimin personal të një autori të vetëm. Në këtë këndvështrim, sado e goditur ose jo të rezultojë përshkrimi historik, në se nuk shërben për ndërtimin e themelit të godinës, si gur në murin e madh të historisë, do të nevojitet? Besoj se edhe në rastin e analizës time do të ndodhë kjo e dyta dhe jo tërësisht për fajin tim sesa për shkak të traditës së varfër që kemi trashëguar në institutin e përgjimit. Kur flas për traditë, nuk kam parasysh përgjimin si dukuri, i cili kurrsesi nuk i ka munguar historisë së shoqërisë shqiptare, por trajtimin e përgjimit si institut i të drejtës penale, e realizuar kjo nëpërmjet një legjislacioni tradicional dhe specifik. Si koncept, një fakt i tillë, nuk mund të analizohet jashtë zhvillimit të shoqërisë dhe shtetit shqiptar dhe, në këtë kontekst, për hir të së vërtetës, duhet të theksojmë,se trashëgimia jonë historike në lidhje me përgjimin si institut penal është shumë e varfër. Madje në vështrimin tradicional është kaq e varfër sa mund të pranohet pa hezitim, që dispozitat e vërteta dhe reale të një procesi përgjimi procedurial korrespondojnë me hartimin e të parit dokument ligjor dhe demokratik të hartuar në Shqipëri, sikurse është Kodi i Procedurës Penale i vitit Vetëm në këtë akt ligjor përgjimi është parashikuar nëpërmjet dispozitave të veçanta dhe të mirëfillta proceduriale dhe që me përjashtim të disa ndryshimeve të vogla, edhe sot përfaqësohen thuajse në të njëjtën natyrë dhe formë. Edhe pse me status jo të përcaktuar, përgjimi ka qenë ndër mjetet kryesore të sigurimit të të dhënave operative në periudhën e pas Luftës së Dytë Botërore. Sistemi diktatorial i kësaj periudhe ka pasur si bazë veprimi legjislacionin e implementuar të shkollës ruse, të cilës i përkisnin edhe parimet e të drejtës dhe të gjurmimit. Sipas legjislacionit të kohës, përgjimi nuk përfshihej në burimet e provave dhe ishte një formë që aplikohej gjatë punës operative që kryente shërbimi sekret apo organet e sigurimit të shtetit, por edhe policia në raste të veçanta. Cilësimi juridik i përgjimit në atë kohë përfshihej në termin teknikë operative. Teknika operative përfshinte një tërësi normash dhe rregullash të shkruara të përmbledhura në një dokument strategjik të emëruar Platforma e Byrosë Politike të Komitetit Qëndror të Partisë së Punës së Shqipërisë për Sigurimin e Shtetit, dokument ky që jo vetëm në atë kohë, por edhe sot konsiderohet si një material i klasifikuar dhe nuk mund të vihet në dispozicion të publikut, qoftë edhe për qëllime studimore. Strategjia e përgjimit si teknikë operative përdorej vetëm për përdorim të brendshëm të punonjësve që merreshin me këtë qëllim. Në këtë dokument të miratuar nga Byroja Politike (pushteti më i lartë politik, ekzekutiv dhe ligjvënës në periudhën komuniste), përshkruheshin në mënyrë të hollësishme përdorimi i metodave operacionale të ndjekjes dhe ky dokument konsiderohej i barazvlefshëm me Kodin e Procedurës Penale. Në të përshkruheshin me hollësi të gjitha veprimet proceduriale, që nga fillimi i hetimit, sigurimi i provave dhe deri tek dhënia e dënimit, kundër elementëve kriminalë, por, para së gjithash, kundër elementëve anti-partisë në pushtet dhe rendit të ashtuquajtur demokratik të kohës. Ky dokument në formë Platforme ka shërbyer edhe si burim ideologjik i ndërtimit të planit të hartimit të legjislacionit penal, ku prevalonin kryesisht urdhërat dhe udhëzimet e nxjerra nga ana e Ministrit të Brendshëm në lidhje me këtë strategji të miratuar. Në mënyrë të përmbledhur mund i

10 të përmedim se në Platformën e Byrosë Politike përshkruheshin në detaje personat që mund të angazhoheshin në rrjetin informativ të Sigurimit të Shtetit dhe veprimet konkrete që duhej të realizonte secili prej tyre. Vlen të theksohet se anëtarët e Partisë së Punës (ish Partia Komuniste e Shqipërisë) nuk mund të ishin bashkëpunëtorë të Sigurimit të Shtetit, madje edhe nëse ishin të rekrutuar para se të anëtarësoheshin në Parti, përjashtoheshin nga rrjeti i Sigurimit të Shtetit. 1 Edhe ndjekja e elementëve armiqësorë nëpërmjet përgjimit të tyre realizohej pikërisht mbi dokumente bazikë të frymëzuar mbi këtë dokument strategjik kombëtar. Teknika operative parashikonte, që, përpara se të ndërtohej puna agjenturore operative, fillimisht përcaktohej rrethi i kontigjenteve që duhej t i nënshtrohej procesit të përgjimit, ku zakonisht ky kontigjent përbëhej nga elementë të konsideruar sabotatorë dhe antiparti. Këto të dhëna siguroheshin nëpërmjet rrjetit të organizuar të Sigurimit të Shtetit por njëkohësisht mund të grumbulloheshin edhe në formën e të dhënave operative të ardhura nga burime alternative. Të gjitha këto të dhëna depozitoheshin në sektorin e përgjithshëm dhe evidentoheshin në regjistra të veçantë, prej nga ku shpërndaheshin sipas zonave apo drejtimeve në patronazh të personave që do të realizonin hetimin dhe bashkë me të përgjimin. Kur të dhënat e grumbulluara kryqëzoheshin nga disa burime informative, personi vihej nën përpunim paraprak si hap i parë i hetimit penal dhe, për këtë qëllim hapej një dosje personale. Përpunimi paraprak i personit nën hetim shoqërohej domosdoshmërisht me caktimin e një informatori të Sigurimit të Shtetit, i cili në çdo rast duhej të krijonte kontakte rastësore, me qëllim që të mos ngjalleshin dyshime për misionin e bashkëpunëtorit të Sigurimit të Shtetit. Zakonisht krijoheshin situata zbori ushtarak 2, apo mbledhje të veçanta, nëpërmjet të cilave bashkëpunëtori mund të përfitonte të dhëna të ndryshme. Ky përpunim paraprak zgjaste për një periudhë kohore nga tre deri gjashtë muaj, me të drejtë shtyrje afati edhe dy muaj të tjerë. Më pas, dosja depozitohej dhe mbetej në pritje. Me të dhënat e dosjes duhej të njoftohej Sekretari i Parë i Komitetit të Partisë në rreth, i cili kishte të drejtë të përdorte të dhënat e grumbulluara në dosje, madje të tregonte edhe bashkëpunëtorin, në raste të veçanta që lidheshin me veprimtari të caktuara të personit. Përpunimi paraprak i personit konsiderohej hapi i parë i dyshimit të organeve të Sigurimit të Shtetit me premisa potenciale për të filluar ndjekje penale ndaj personit dhe, në qoftë se ndaj tij siguroheshin të dhëna të tjera, atëherë personi vendosej nën regjimin e hetimit të përpunimit aktiv. Ky lloj përpunimi, zgjaste nga 6 muaj deri në 5 vjet, sipas llojit të veprës së akuzuar nga organet e Sigurimit. Gjatë këtyre dy përpunimeve, përgjimi, që në terminologjinë e kohës përfshihej brenda termit Teknika Operative, është ushtruar në mënyrë permanente dhe përdorej si një mjet efikas për zbulimin e veprimtarisë armiqësore. Karakteristikë e Platformës së Byrosë Politike si dokument strategjik ishte se teknika operative parashikonte standarde të dyfishta në implementimin e saj, e cila përjashtonte kategorikisht nga rrethi i personave të dyshuar si nga hetimi ashtu edhe nga përgjimi, persona dhe evente të caktuara. Si bazë e planfikimit për kryerjen e përgjimit ishin personat nën regjimin e përpunimit paraprak, sidomos ata të regjimit të përpunimit aktiv. Pranë Ministrisë së Brendshme ka operuar një drejtori e veçantë që njihej me emërtimin Drejtoria e Teknikës Operative, e cila në çdo Degë të Punëve të Brendshme në rrethe kishte ambiente të posaçme dhe personel që vareshin drejtpërsëdrejti nga ajo, me një numur të kufizuar nga dy deri në tre persona. Aparaturat e montuara dhe platforma e organizuar e Teknikës Operative që 1 Intervistë e datës 20 dhjetor 2015, Brahimmuço K., ish hetues i Ministrisë Brendshme të viteve të. 2 Mobilizim i përkohshëm i popullsisë civile për nevoja të mbrojtjes së vëndit, si regull çdo qytetar ishte i inkuadruar në një njësi të veçantë të përcaktuar dhe të ditur. ii

11 ekzistonin në këto zyra kanë qenë top sekret dhe, për to kishin dijeni vetëm Shefi i Sektorit të Përgjimit, Nënkryetari i Degës së Punëve të Brendshme që mbulonte linjën e Sigurimit të Shtetit dhe Kryetari i Degës së Punëve të Brendshme. Realizimi i përgjimit kryhej mbi bazën e hartimit të një plani operacional nga ana e punëtorit operativ, plan ky që miratohej nga personat e përmendur më lart. Kur përgjimi ishte i domosdoshëm për t u realizuar ndaj personaliteteve me cilësi të veçanta, ky plan miratohej nga Drejtori i Drejtorisë Operative pranë Ministrisë së Brendshme dhe nga Ministri 3. Plani operacional i përgjimit përshkruante me hollësi të dhënat mbi identitetin e personit që do të përgjohej, veprimtarinë e tij, si dhe nëse kishte apo jo dosje dhe përgjimi do të kryhej brenda afatit të përpunimit paraprak apo aktiv. Po kështu, edhe të dhëna të tjera që lidheshin me qëllimin e përgjimit, personat të cilët do të konsideroheshin si të dobishëm për përgjimin dhe vendin ku do të realizohej përgjimi, plotësonin planin operacional për këtë qëllim. Vlen të theksohet, se platforma dhe strategjia e përgjimit duhej të ishin ndërtuar në mënyrë të tillë që, të ishin në funksion për të provuar vërtetësinë e të dhënave të grumbulluara nga ana e bashkëpunëtorit të Sigurimit të Shtetit të infiltruar në proces. Pra vini re, procesi kishte qëllim të dyfishtë, nëpërmjet të cilit nga njëra anë arrihej qëllimi i caktuar në lidhje me zbulimin e veprimtarisë armiqësore dhe keqbërëse, por njëkohësisht të dhënat e përgjimit shërbenin si mjet testimi ndaj informatorit, si garanci proceduriale dhe operative për të ardhmen e tij. Natyrisht, kur mospërputhjet vërtetoheshin bashkëpunëtori konsiderohej në kushtet e moskalimit të testit dhe pasojat ndaj tij krijonin situata të ngjashme me ato të viktimës së tyre. Nga pikpamja teknologjike, përgjimi në atë kohë realizohej kryesisht me anë të përdorimit të mikrofonave të thjeshtë dhe të vegjël në përmasat e baterisë së orës, të cilët kishin kapacitete transmetuese në një distancë deri m. Mënyra më e përhapur e përgjimit, ishte ajo e vendosjes së këtyre tranmetuesve përgjimi në tavlla të posacme për shkundjen e duhanit, të cilave u vendosej përgjuesi nga poshtë dhe servirej nga kamerieri i lokalit në momentin e uljes së tyre. Po kështu, vendosja poshtë stolave të lulishteve, poshtë tavolinave të punës, në dhomat e hotelit, duke provokuar dërgimin me shërbim jashtë rrethit, si dhe shumë kombinacione të tjera, bënin të mundur realizimin e procesit nga pikpamja teknike. Nga procesi i përgjimit nuk përjashtoheshin edhe të paraburgosurit në dhomat e paraburgimit, të cilat ishin të pajisura me përgjues stacionarë, dhe personat që do ti nënshtroheshin përgjimit, i përshtatnin pozicionalisht në mënyrë të tillë që të komunikonin me informatorët e Sigurimit të Shtetit të infiltruar për këtë qëllim, duke improvizuar situata që nuk ngjallnin dyshime tek personi i ndaluar. Jo rrallë përgjimi në këto situata zgjaste deri në 24 orë pa ndërprerje, përfshirë këtu edhe bisedat që të paraburgosurit kryenin edhe me familjarët e tyre. Edhe pse komunikimi telefonik, për shkak të teknologjisë së kohës, ishte i realizueshëm vetëm nëpërmjet centraleve qendrore, me anën e të cilit mund të ndërhyhej në çdo moment qoftë edhe nga punonjësit që mundësonin bisedën, përgjimi realizohej pa asnjë vështirësi. Por megjithatë, përsëri Teknika Operative parashikonte përgjim të bisedave në distancë, nëpërmjet pajisjeve stacionare të përgjimit. Transkriptimi i bisedave të përgjuara ndiqte të njëjtën proçedurë sikurse edhe sot. 4 Një profesionist i fushës së përgjimeve dëshmon se nga fundi i viteve 70-të dhe fillimi i viteve 80-të, televizioni i Shkupit ka transmetuar një lajm të bujshëm në atë kohë, nëpërmjet të cilit 3 Intervistë e datës 7 tetor 2015, Kooriku S., ish hetues i Ministrisë Brendshme të viteve të. 4 Intervistë e datës 10 korrik 2015, Bengasi D., ish drejtues i lartë i Policisë së Shtetit dhe i Ministrisë së Brendshme të viteve të. iii

12 tregohej, se Shqipëria kishte blerë nga Gjermania Perëndimore pajisje përgjimi në një numur shumë të madh në raport me popullsinë, aferë kjo e mbajtur sekret nga ana e regjimit. 5 Është e rëndësishme të theksohet, se edhe në kohën e regjimit komunist, përgjimi nuk është përdorur si provë në gjykatë, por ka shërbyer vetëm për qëllim të hetimit dhe ndjekjes në rrugë operative, nëpërmjet të cilit hetuesit krijonin bindjen se po kryhej një veprimtari armiqësore. Karakteristikë e praktikës operative të përgjimit të kohës ishte, se, edhe pse hetimi ishte tagër ekskluziv i Drejtorisë Hetimore, në raste të veçanta Prokurori i Përgjithshëm kishte të drejtë të njihej me rezultatet e përgjimit. Për orientim, hetimi në atë periudhë nuk kishte vartësi institucionale dhe operacionale nga prokuroria. Shumë interes paraqet edhe fakti, që pavarësisht përmasave galopante të shkeljes dhe dhunimit të jetës private në shoqërinë komuniste, në dokumentin strategjik Platforma e Byrosë Politike mbi veprimtarinë e Sigurimit të Shtetit, procesi i përgjimit, formalisht, citohej se ishte ndërtuar mbi vendosjen në plan të parë të interesave të shtëtit në drejtim të ruajtjes së lirisë dhe të drejtave të njeriut, edhe pse Shqipëria nuk bënte pjesë në listën e shteteve që e kishin firmosur Konventën Europiane të të Drejtave të Njeriut. 6 5 Intervistë e datës 20 dhjetor 2015, Brahimmuço, K.., ish hetues i Ministrisë Brendshme të viteve të. 6 Materiali që i referohet periudhës së qeverisjes komuniste në Shqipëri është realizuar nëpërmjet intervistave të realizuara nga ish punonjës dhe titullarë institucionesh të organeve të punëve të brendëshme të kohës, dhe i është referuar kryesisht dokumentit strategjik Platforma e Byrosë Politike për Sigurimin e Shtetit. iv

13 Sfond historik Por, pavarësisht konsolidimit konceptual dhe institucional të instaluar në këtë çerekshekulli të fundit, përgjimi si koncept është trajtuar më herët në sistemin ligjor shqiptar. Në sistemin e monarkisë skllavopronare në periudhën e lashtësisë, kur qeverisej nga shteti ilir, kriminaliteti ka ekzistuar dhe, si një nga format e zbulimit të krimit, përgjimi, edhe pse i pa konturuar, është ushtruar në format primitive të tij. Më vonë, me pushtimet romake dhe gjatë sundimit bizantin, duke qenë se zbatoheshin ligjet e perandorisë romake dhe asaj bizantine, edhe politikat kriminale dhe brënda tyre edhe përgjimi ka qenë i njehsuar me to. Të gjitha këto përkojnë me periudhën kur pergjimi realizohej në forma dhe veprime primitive. Koncepti i përgjimit ka qenë përdorur si një mënyrë e lashtë hetimi, e shprehur si formë fillestare e tij dhe që ka vazhduar për një kohë shumë të gjatë, nëpërmjet dëgjimit direkt të bisedave nga persona të kamufluar në vendin e zhvillimit të komunikimeve, ose siç quhej rëndom, përgjimi me vesh. Më pas përgjimi evoluoi nëpërmjet përdorimit te teknikës dhe kjo përkon me periudhën e fillimit të përdorimit për herë të parë të gypave optik apo te quajtuara dylbi, duke vazhduar me shpikjen e telefonit të parë, i pagëzuar si telefoni i Bellit, duke vijuar më pas me shpikjen e mjetit të parë regjistrues të zërit, të cilësuara si shkruese të pllakave të gramafonit. Periudha e përdorimit të pajisjeve elektronike analoge cilësohet si periudha e fillimit të ngritjes së strukturave teknike nga shërbimet sekrete, të cilat filluan të zhvillonin kërkime teknike për këtë qëllim. Kjo etapë, karakterizohet nga tendenca për prodhimin e mjeteve të përgjimit, duke tentuar uljen e përmasave të pajisjeve, e cila kulmon me prodhimin e amplifikatorëve të frekuencave të ulëta si dhe regjistruesit me shirit, deri tek mikrotransmetuesit me qarqe gjysmë përcues. Për herë të parë në historinë e zbulimit, Uollsingemi (specialist amerikan ne fushën e zbulimit), krijoi shërbimin e teknikës, të cilën e drejtonte Tomas Filipes, specialist i shkëlqyer në fushën e deshifrimit, hapjes së letrave, falsifikimit të shkrimit dhe të vulave. Në atë kohë shërbimi i tij krijoi të parën dhe të vetmen pajisje për dëgjimin e bisedave. Ai kishte persona të specializuar për shpimin e vrimave të padukshme të mureve, nëpërmjet të cilave kryhej përgjimi i bisedave. Ka të dhëna, të cilat flasin se një murg venecian i shiti Uollsingemit një periskop të posaçëm, përgatitur për këtë qëllim, por nuk dihet nëse u përdor apo jo. Madje, ka funksionuar edhe një shkollë për përgatitjen e bashkëpunëtorëve të përgjimit, në të cilën u mësonin pjesëmarësve si kryhej detyra pa rënë në sy, ndërrimi i shpejtë i pamjes së jashtme etj. Madje, janë përdorur edhe astrologë për dezinformimin e kundërshtarëve. Në Shqipëri akti i parë juridik, nëse do ta konsideronim të tillë, në të cilin është trajtuar përgjimi si element i veçantë por jo si institut i mirfillë penal, është Kanuni i Lekë Dukagjinit, ku, për herë të parë është përdorur termi kapucari, në kuptimin e mjetit për sigurimin e provës, pra me të njëjtin qëllim që ka edhe sot. Ky koncept ngjan me përgjimin e sotëm vetëm për analizën krahasuese, sepse ka qenë kaq i cunguar në përafrim me përgjimin, sa nëpërmjet kapucarit, paditësi kishte për qëllim të provonte atë ç ka ai kërkonte dhe për këtë qëllim mjeti për arritjen ishte përdorimi i tij në rolin e dëshmitarit, madje edhe duke e vënë në be 7. Natyrisht në këtë dokument nuk kemi të bëjmë me një instrument që plotëson një hapësirë të caktuar përgjimi, por thjesht ai është përdorur si një mekanizëm që përafron më shumë me përgjimin në raport me kërkesat e tjera të këtij Kanuni. Qasja e veprimit të kapucarit me përgjimin e 7 Meçi, Xh., Kanuni i Lekë Dukagjinit, Varianti i Mirditës, Kreu XI, neni 311 e në vijim. 1

14 sotëm përcaktohet para së gjithash nga sekreti i rëfimit, si dhe njëkohësisht mbajtja sekret e emrit të tij, nga ana e përsonave që ishin të interesuar për të marrë dëshminë. Kjo përcaktohet qartazi në këtë Kanun kur shprehet se Kushti i parë ashtë me e mbajt të mfshehtë emnin e tij. Kushti i dytë me e dhanë këpucet. Me pranue kapucari me dalë haptas, asht punë tjetër. 8 Kjo nënkupton që ai me dëshirën e vet mund të identifikohej, por kurrsesi pa dashjen e tij. Në Shqipëri, periudha pas pushtimit osman karakterizohet me vendosjen e Sheriatit dhe më pas në shekullin XIX filluan të vepronin gjykatat shtetërore të quajtura Nizamie. Veprimtaria e tyre bazohej mbi Kodin e Proçedurës Penale osmane të vitit Edhe në këtë Kod, përgjimi si institut i të drejtës penale nuk ishte i cilësuar në mënyrë preçize dhe, në këto kushte koincidon si procedurë vetëm në Statutin Themeltar të Mbretërisë, në kohën kur Shqipëria qeverisej nga Mbreti Zog. Në këtë Statut, në kapitullin mbi të Drejtat e Njeriut, parashikoheshin si të drejta kushtetuese paprekshmëria e banesës dhe fshehtësia e korrespondencës telegrafike dhe telefonike. Në të thuhej se: Art Banesa është e padhunueshme. Asnjë hyrje me forcë në banesë nuk mund të bëhet, veç kur dhe si e urdhëron ligji. Të bën përshtypje fakti, se mënyra e shprehur në këtë dokument, në lidhje me paprekshmërinë e banesës, është katërcipërisht në linjë me qëndrimin për konceptin e privatësisë së kohës, shprehur në dokumentet strategjikë të Fuqive të Mëdha botërore, sikurse ishte Amendamenti i Katërt i Kushtetutës Amerikane. William Pitt, një shekull më parë shprehej, se dhe më i varfri kur është në shtëpinë e tij, mund të urdhërojë në kundërshtim me të gjitha forcat e pushtetit mbretëror. Ai mund të jetë i dobët, çatia e shtëpisë mund t i lëkundet, era mund të fryjë nga të katër anët, mund të futet edhe shiu, por Mbreti i Anglisë nuk mund të hyjë në shtëpinë e tij, megjithëse është aq i pushtetshëm, ai nuk guxon të kalojë pragun e kësaj shtëpie të rrënuar! 9 Art Liria e fjalës dhe e shtypit është e garantuar. Censura parandaluese nuk mund të vihet, përveç në kohë lufte, mobilizimi dhe në raste të jashtëzakonshme të tjera të parashikuara prej ligjit. Kushtet mbi rregullimin e shtypit, konfiskimi i shtypshkrimeve dhe ndjekjet ligjore mbi gabimet e shtypit caktohen me ligj 10. Karakteristikë e përgjimeve, madje deri vonë, ka qenë fakti se përgjimi si formulim juridiko penal i kohës nuk ndeshej (fiksohej) në procedurën penale, krahas mjeteve të kërkimit të provës. Pas çlirimit të vendit nga pushtuesit nazi-fashistë dhe ardhjes në pushtet të Partisë Komuniste, legjislacioni vendor filloi të merrte një zhvillim cilësor, bazuar në eksperiencën e vendeve të koalicionit antifashist dhe, kryesisht atij jugosllav e më pas atij të Bashkimit Sovjetik. Teoria juridike e implementuar në legjislacionin vendor nuk mund ta pranonte përgjimin si një institut të veçantë, për shkaqe që vareshin nga morali komunist i shoqërisë në atë kohë, por e kanalizoi atë nëpërmjet organizimit dhe veprimeve operacionale në funksion të hetimit dhe objekt të punës së hetuesve, që realisht kryenin veprimet hetimore. Është pikërisht kjo arsyeja, se pse në Kodin e Procedurës Penale të vitit 1953 përgjimi kufizohej vetëm në sekuestrimin e korrespondencës post-telegrafike nëpërmjet një autorizimi të prokurorit. Në të shprehej, se Kur është nevoja të sekuestrohet korrespondenca post-telegrafike, hetuesi njofton zyrën posttelegrafike që të mbajë korrespondencën dhe i kërkon prokurorit lejen për të bërë sekuestrimin. Hetuesi para se të bëjë sekuestrimin, detyrohet t i tregojë përgjegjësit të zyrës post-telegrafike lejen e prokurorit Meçi, Xh., Kanuni i Lekë Dukagjinit, Varianti i Mirditës, Kreu XI, neni 311 e ne vazhdim. 9 William Pitt, Statuti Themeltar i Mbretërisë Shqiptare, Titulli VI, Të Drejtat e Qytetarëve, neni 196 dhe Kodi i Procedurës Penale, datë 1 Qershor 1953, neni 182, 183 dhe

15 KAPITULLI I PARË 1. PËRGJIMI PROCEDURIAL. CILËSIME DHE ANALIZA JURIDIKE Për nga natyra legjislacioni shqiptar i klasifikon përgjimet në dy kategori të rëndësishme: në përgjime proceduriale dhe në përgjime parandaluese. 1.1 Ç janë përgjimet proceduriale? Në realitet, ashtu sikurse edhe për përgjimin në tërësi edhe për përgjimin procedurial, teoria aktuale në fushën e përgjimit nuk ka mundur të unifikojë një përkufizim unik, mbase edhe për shkak të veçorive në ushtrimin e këtij instituti penal, në varësi të rrethanave konkrete dhe të legjislacionit të brendshëm të vendeve të veçanta. Po kështu, në kushtet e mungesës së një konvente apo direktive ndërkombëtare mbi përgjimin në mënyrë të posaçme, përkufizimi i përgjimit mbetet si një e drejtë që buron nga legjislacioni i brendshëm dhe mbi këtë argument, analiza ime nxjerr në pah përgjimin procedurial të bazuar mbi disa parime dhe koncepte bazë që burojnë pikërisht nga ky legjislacion i brendshëm. Përgjimi procedurial përfaqëson tërësinë e veprimeve të nevojshme të përgjimit ligjor, të kryera në përputhje me procedurat dhe autoritetet që ligji penal autorizon, ndaj të dyshuarve të akuzuar për kryerjen e një vepre penale, me anë të të cilave bëhet i mundur sigurimi i provave të domosdoshme për vërtetimin e akuzës. Nisur nga përkufizimi i mësipërm, përgjimet proceduriale mund të realizohen ndaj një ose disa personave, kundrejt të cilëve ka filluar procedimi penal. Në Republikën e Shqipërisë përgjimet proceduriale nuk mund të realizohen jashtë kërkesave që parashikon neni 221 e në vazhdim i K.Pr.Penale, i cili lidhet me dy faktorë determinantë, që janë : a) Ndaj personit subjekt përgjimi duhet të jetë regjistruar një procedim penal për një nga veprat penale të parashikuara në nenin 221/1 të këtij Kodi dhe që plotësojnë kushtet: Për krime të kryera me dashje dhe që kanë rrezikshmëri të lartë shoqërore, për të cilat në Kodin Penal të Republikës së Shqipërisë është parashikuar një dënim jo më pak se 7 vjet, në maksimumin e vet dhe Për kundërvajtje penale të fyerjes dhe kanosjes së individit nëpërmjet mjeteve të komunikimit elektronik; Domosdoshmëria për vijimin e hetimeve të filluara dhe ekzistenca e provave të besueshme për vërtetimin e akuzës në momentin e dhënies së autorizimit për përgjim. b) Veprimet operacionale të përgjimit janë të ndërlidhura ngushtë, me cilësimin e saktë të konceptit të vendit të përgjimit, si faktor përcaktues që lejon autoritetin kompetent të ushtrojë një të drejtë të ngarkuar me ligj dhe që lidhet me lëshimin e autorizimit për përgjim. Përgjimet proceduriale bazohen në respektimin e disa parimeve themelore, që lidhen para së gjithash me liritë dhe të drejtat themelore të individit, të përcaktuara në Konventën Europiane të 3

16 të Drejtave të Njeriut dhe në Kushtetutën e vendit, parime që do të jenë objekt i kësaj analize dhe do të trajtohen në harmoni me principe juridike të po kësaj analize. Në praktikë përgjimet proceduriale lidhen ngushtë me marrjen e një sërë masash operative që kushtëzohen me faktorë objektivë dhe subjektivë të realizimit të procesit. Procesi i përgjimit është kompleks, po para së gjithash vlerësohet në varësi të përcaktimit të momentit adekuat, i cili do të shërbejë për marrjen e të dhënave të nevojshme me karakter unikal dhe jo repetitiv, që do të thotë, se përqëndrimi gjatë ushtrimit të përgjimit duhet të vlerësohet në mënyrë lineare, pasi gjithë substanca e procesit mund të përfitohet vetëm në një moment të caktuar. Vigjilenca dhe shfrytëzimi i këtij çasti lidhet ngushtë me faktorin subjektiv, në drejtim të përgjegjshmërisë në kryerjen e detyrës dhe jo vetëm, por edhe me profesionalizmin e tyre. Hartimi i një plani operacional dhe përcaktimi i personave që do ta realizojnë, para së gjithash varet nga profesionalizmi, i cili mund të konsiderohet si faktori determinant dhe përcaktues i gjithë procesit. Prandaj është kusht i domosdoshëm, që veprimet operacionale të kryhen në kushte sa më të natyrshme, bindëse dhe produktive. Ata para së gjithash duhet të vlerësojnë çdo element të komunikimit të subjektit nën përgjim, pa nënvlerësuar asnjë hollësi, sidomos në kushtet e sotme, kur krimi është sofistikuar dhe implementon forma të kriptimit të komunikimeve elektronike në kufijtë e përsosmërisë. Në funksion të këtij interesi madhor, duhet të funksionojnë edhe strukturat e posaçme që operojnë pranë organit të prokurorisë dhe që merren posaçërisht me përgjimin, të cilët duhet të trajnohen në mënyrë të veçantë nga ekspertë të fushës. Infrastruktura teknike e përgjimit luan rol shumë të rëndësishënm, në kuptimini që, posedimi dhe cilësia e aparaturave të përgjimit duhet të jenë në harmoni me teknologjinë avangard. Sikurse dihet, në kushtet e sotme, kur krimi është sofistikuar dhe ka shtrirë tentakulat e veta në rang ndërkombëtar, madje edhe duke penetruar në vetë strukturat e shtetit dhe të pushtetit, progresi teknologjik i ka ndihmuar të realizojnë investime të konsiderueshme edhe në infrastrukturën e teknologjisë së komunikimit. Përpara këtij impenjimi të krimit, strukturat shetërore duhet t i përgjigjen kërkesave të kohës me të njëjtin ritëm të zhvillimit cilësor të teknologjisë, madje me synimin që të jenë gjithmonë një hap para krimit në këtë realitet. Kjo merr kuptim vetëm nëpërmjet sigurimit të një ndërthurjeje të kapaciteteve teknologjike cilësore, me burimet njerëzore të specializuara nga pikpamja profesionale e strukturave të posaçme të shtetit. Praktika operacionale e organizimit teknik të mjeteve të përgjimit në vendin tonë, deri vonë patur karakter të centralizuar dhe është realizuar nëpërmjet dy ambienteve të posaçme pranë Qendrës së Përgjimeve, në njërën prej të cilave ende janë të montuara pajisjet fundore të sistemit të ndërlidhjes me mikrovalë, serverat kryesorë të përgjimeve dhe terminalet komanduese të sistemit të përgjimeve, ndërsa në ambientin tjetër, të veçuar nga i pari, gjenden të instaluara terminalet e transkriptimeve në administrim të punonjësve të Seksionit të Përgjimit të Telekomunikimeve dhe Marrëdhënieve me Shërbimet Informative, pranë Zyrës së Prokurorit të Përgjithshëm. Pas ndryshimeve në K. Pr. Penale, është bërë e mundur që përgjimi të realizohet në mënyrë të decentralizuar dhe tërësisht nën drejtimin e prokurorit të hetimit paraprak, si masë efektive dhe 4

17 që garanton prekjen e rezultateve të përgjimit dhe vlerësimin e tyre nga personat që do të kryejnë veprimet e mëtejshme proceduriale të hetimit dhe gjykimit. 1.2 Fillimi i procesit të përgjimit. Përgjimi procedurial iniciohet, autorizohet dhe realizohet duke u bazuar tërësisht në dispozitat e Kodit të Procedurës Penale. Asnjë lloj tjetër përgjimi i kryer në tejkalim të këtyre dispozitave nuk mund të ketë vlerë përdorimi gjatë një procedimi penal dhe, si i tillë, nuk mund të ketë vlerën e mjetit të sigurimit të provës në proces. Si rregull, në rastin e përgjimeve, procedurat që kryhen bazohen në respektimin e kritereve të përgjithshme si në çdo procedurë normale, ashtu edhe në procedura që kërkojnë ndërhyrje emergjente. i. Indiciet për përgjimin procedurial Iniciuesi i procesit të përgjimit është prokurori i hetimit paraprak, i cili, kryesisht, ose nëpërmjet oficerit të policisë gjyqësore të autorizuar prej tij, kryen veprimet proceduriale përkatëse në përputhje me kërkesat standart të ligjit, për realizimin e përgjimit si mjet për kërkimin e provës për një person, ndaj të cilit ka filluar një procedim penal duke përmbushur kushtet e përcaktuara, në nenin 221 e në vijim të Kodit të Procedurës Penale. Nëpërmjet veprimeve operative të kryera, oficeri i policisë gjyqësore siguron nga rrjetet e tij të informacionit ose nga çdo burim tjetër i mundshëm, të dhëna në lidhje me kryerjen e një veprimtarie kriminale si dhe personave të dyshuar për pjesëmarje në to, sikurse janë : Vendbanimi dhe adresa e personit, automjeti i tij, vendtakimet private ose publike dhe vendet që ky person frekuenton, si dhe çdo të dhënë tjetër të mundshme që ka të bëjë me jetën e tij private; Numri ose numrat e telefonave stacionarë apo të lëvizshëm, si dhe çdo mjet tjetër të komunikimit elektronik dhe postar, në pronësi ose që përdoren prej personit nën hetim ose të afërmëve dhe të dyshuarve të tjerë të implikuar në këtë veprimtari kriminale, ose që dyshohet se merr pjesë në transaksione me personin nën hetim, si dhe ndaj personave rreth tij, për të cilët ka patur precedentë penalë të mëparshëm. Përcaktimi i rrethit të komunikuesve të mundshëm të personit nën përgjim, është po kaq i rëndësishëm sa edhe vetë përgjimi i këtij personi. Në përfundim të këtyre veprimeve paraprake, oficeri i policisë gjyqësore përgatit një material me shkrim të cilin ia përcjell prokurorit të ngarkuar për procedimin në fjalë. Prokurori pasi njihet me materialin dhe e gjen atë në përputhje me kriteret ligjore të përcaktuara në Kodin e Procedurës Penale, si dhe e vlerëson atë të nevojshëm për vazhdimin e hetimeve, vijon me procedurat e mëtejshme ligjore për lejimin e përgjimit. ii. Autoritetet që autorizojnë përgjimin procedurial Përcaktimi i autoritetit ligjor të lejimit të përgjimit është një moment shumë i rëndësishëm procedurial, pasi, në varësi të kushteve dhe hapësirës në të cilat mendohet se duhet të shtrihen 5

18 veprimet operacionale të përgjimit, përcaktohet edhe autoriteti kompetent ligjor për dhënien e urdhërit të lejimit të përgjimit. Kështu, prokurori i çështjes lëshon autorizimin përkatës për kryerjen e përgjimit, kur ndodhemi përpara rastit që ligji e lejon një gjë të tillë, ose harton kërkesën për gjyqtarin e caktuar të vlerësimit të veprimeve proceduriale, me anë të së cilës kërkon autorizim nëpërmjet një vendimi gjyqësor për realizimin e proçesit të përgjimit. Dy aktet e parashikuara nga ligji, që lejojnë dhënien e autorizimit të përgjimit, i referohen të dhënave të paraqitura nga oficeri i policisë gjyqësore dhe përmbajnë të dhëna precize, sipas formularëve të paraqitur për këtë qëllim. Përgjimi si instrument teknik kryhet nga vetë prokurori i çështjes, ose nga ana e oficerit të policisë gjyqësore të autorizuar prej tij, nëpërmjet një urdhëri të posaçëm, me asistencën e një specialisti përgjimesh, i cili në asnjë rast nuk duhet të jetë në dijeni të rezultateve të përgjimit, përkundrazi prezenca e tij lidhet vetëm me veprime të karakterit teknik. 2. Mënyrat e realizimit të përgjimi procedurial Përgjimi procedurial është një proces kompleks dhe shfaqet në forma dhe mënyra të ndryshme, por për efekt analize ato do të klasifikohen fillimisht sipas llojit të përgjimit dhe, në këtë kuptim, përgjimi procedurial klasifikohet në : a. Përgjime të komunikimit elektronik; b. Përgjimet ambientale. Përgjimet e komunikimit elektronik përfaqësojnë të gjitha ato përgjime që realizohen nëpërmjet telefonit, faksit, kompjuterit, si dhe të çdo forme tjetër komunikimi 12. Në kushtet e një invazioni teknologjik të përdorimit masiv të internetit, është bërë e mundur të rritet ndjeshëm gama e komunikimeve nëpërmjet formave të panjohura më parë, kryesisht në përdorimin e aplikacioneve, si VIBER, SKYPE, WHATSAPP, TWITTER, MESSENGER, FACEBOOK etj. Këto forma bashkëkohore të aplikimit të internetit janë karakteristike për zonat urbane, aty ku edhe standardi i edukimit të popullsisë është më i lartë, ndërkohë që në zonat rurale, kryesisht format më të përdorshme të komunikimit elektronik janë ato të përdorimit të telefonisë fikse dhe celulare. Përgjimet ambientale përfshijnë tërësinë e përgjimeve të fshehta fotografike, filmike, audio dhe video, si dhe përdorimi i pajisjeve gjurmuese të vendndodhjes së personave, sipas autorizimeve përkatëse të lëshuara për këtë qëllim nga autoritetet që përcakton ligji, duke përjashtuar këtu të gjitha të dhënat e tjera të së njëjtës natyrë dhe të realizuara nga individë jashtë kompetencave që përcakton ligji. Analiza të veçanta dhe të hollësishme të secilit prej këtyre dy klasifikimeve, do të bëhen në kapitujt e mëposhtëm. 12 Kodi i Procedurës Penale të Republikës së Shqipërisë, Seksioni IV, neni 221 6

19 2.1. Realizimi i përgjimit në varësi të vendit të përgjimit Përgjimi në ambiente private. Legjislacioni procedurial penal parashikon lejimin e kryerjes së përgjimit në varësi të veprës penale, nëpërmjet kufizimeve qartësisht të përcaktuara të cilat lidhen me faktorë socialë dhe shoqërorë, që janë të ndërtuar në raporte optimale të respektimit të jetës private të personave nën përgjim dhe vlerësimit të interesit publik dhe demokratizimit të shoqërisë. Pavarësisht se midis dy faktorëve të sipërpërmendur ka një korrelacion të zhdrejtë në këto raporte, ligji ka arritur të krijojë në mënyrë bindëse kufirin ndarës të tyre. Konkretisht, dispozita respektive e lejimit të përgjimit të telekomunikimeve në Kodin e Procedurës Penale, në nenin 221/1, vlerëson se ligjvënësi me të drejtë ka përdorur nocionin vende publike dhe private 13, duke kanalizuar lejimin e përgjimi në dy kategori të mëdha që lidhen me kriterin e përgjimit në hapësirë. Kjo do të thotë që kushtet për realizimin e përgjimit në vende private nuk kanë ngjashmëri, jo vetëm në mënyrën e realizimit të përgjimit nga pikëpamja formale, por edhe duke e vendosur atë në balancat reale, që lidhen me faktorët ligjorë dhe shoqërorë për realizimin me sukses të përgjimit si fenomen. Nga ana tjetër, duhet të kuptojmë se përgjimet e parashikuara nga kjo dispozitë lidhen me përgjime, të cilat, për nga natyra kryen në vende private, pikërisht atje ku privatësia është më e madhe dhe, për pasojë, edhe risku për cenimin e saj është më i lartë. Kjo është arsyeja që ndërhyrja nëpërmjet përgjimit duhet të justifikohet nga një nevojë shoqërore, që lidhet me një vepër penale që ka risk të lartë të cenimit të interesit publik. i. Ç përfaqëson termi vend privat në procesin e përgjimit? Sigurisht, përdorimi në ligj i termit vend privat, lidhet me përcaktimin e qartë të një cilësimi juridik jo vetëm në konceptin material, por, veçannërisht me mbrojtjen në mënyrë të drejtpërdrejtë të lirive dhe të drejtave të njeriut, duke e trajtuar jetën private si një e drejtë themelore e mbrojtur nga aktet ndërkombëtare dhe nga vetë Kushtetuta e vendit. Por, në fakt, koncepti i privatësisë është shumë më i gjerë dhe më kompleks dhe nuk mund të përmblidhet në kornizat ligjore të frazeologjisë konkrete të përcaktuar në ligj. Jurisprudenca Europiane dhe konkretisht Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut e ka analizuar këtë concept në një diapazon shumë më të gjerë, në të cilin domosodshmërisht përfshihen edhe të drejtat dhe liritë themelore të njeriut jo vetëm në kontestin material, por sidomos në atë moral, historik, të ndërgjegjes dhe një sërë të drejta të tjera që lidhen me të. Përcaktimi i termit vend privat në nenin 221 të K.Pr.Penale, konceptualisht i korrespondon përcaktimit banesë të përdorur në nenin 37 të Kushtetutës së Republikës së Shqipërisë. Natyrisht, në rastin konkret të përdorimit të kësaj terminologjie në kuptimin juridik, nuk përkon me të njëjtat përcaktime, por, për efekt analize të dyja këto koncepte përfshihen në kuptimin e 13 Kodi i Procedurës Penale, Neni 221/1... përgjimi i fshehtë me mjete teknike i bisedave në vende private, përgjimi me audio dhe video në vende private dhe regjistrimi i numrave të telefonit, hyrës dhe dalës, lejohet vetëm... 7

20 përdorimit të jurisprudencës franceze të konceptit domicile, në të cilin përfshihen selia e ushtrimit të veprimtarisë profesionale apo të personave juridikë, si shoqërite tregtare, organizatat joqeveritare, institucionet fetare etj pavarësisht nga fakti i përdorimit të përhershëm apo të përkohshëm të tyre. Në një analizë të përgjithshme, referimi praktik i konceptit vend privat në mënyrë logjike të çon para së gjithash drejt një interpretimi në kuptimin e nominimit të vlerave pasurore, që logjikisht nënkupton tërësinë e vendeve në pronësi private, e cila, në parim, mbart në vetvehte të drejtën e pronës. Por në analizën konkrete, realiteti juridik është tjetër, në kuptimin që kuptimi pasuror nuk përjashtohet si koncept, por përkundrazi, koncepti i privatësisë jo domosdoshmërish duhet kuptuar vetëm në raport me të drejtat pasurore. Në arsyetimin e Gjykatës Kushtetuese 14 e drejta e pronës mbart në vetvete një funksion të dyfishtë, privat dhe shoqëror, në bazë të të cilit rrjedhin ndikime të drejtpërdrejta në lidhje me gëzimin normal të të drejtave dhe lirive themelore, ndërkohë që kufizimi i këtyre të drejtave, lidhet me karakterin shoqëror të pronës, ku është me interes të theksojmë Interesin Publik 15. Në këto kushte, rëndësia e përcaktimit të konceptit vend publik është thelbësore në interpretimin juridik të përgjimit. Jo vetëm në praktikë, por edhe si përshtatshmëri referenciale, ekziston koncepti, se simboli i privatësisë individuale dhe familjare është banesa, e cila në jurisprudencën angleze njihet me termin shtëpi, duke i dhënë një karakter të kufizuar brenda një sipërfaqeje të caktuar, të drejtave dhe lirive personale, e cila në zhargonin popullor shqiptar përkufizohet brenda katër mureve të shtëpisë. Ndërkohë që në të drejtën franceze njihet me emrin domicile, ose e thënë ndryshe një e drejtë familjare, e cila, në thelb përfshin një koncept më të gjërë se kufizimi brenda një hapësire të caktuar, e cila përfshin tërësinë e normave dhe rregullave që përdor individi në jetën e tij private. Sipas konceptit francez, banesë private duhet të kuptohet vendi ku çdokush ka të drejtë t i ushtrojë lirisht dhe ligjërisht aktivitete, pa u shqetësuar nga të jashtëm. Pra, si banesë private duhet te trajtohen ato vende ku zhvillohet veprimtari dhe funksione dhe që garantojnë mbrojtje të jetës private nga ana e atyre që i posedojnë, të cilët janë titullarë dhe gëzojne të drejten e ius excludendi alios. (e drejta për përjashtimin e të tjerëve). Gjykata Europiane për të Drejtat e Njeriut, ka një jurisprudence të vlerësueshme në mënyrën e të shrehurit në lidhje me definicionin e konceptit vend privat, eksperiencë kjo që shprehet përmes 14 Vendim i Gjykatës Kushtetuese, n. 30/ Vendim i Gjykatës Kushtetuese, n. 30/2005: Ky rregullim kushtetues i detyrohet jo vetëm funksionit të dyfishtë privat dhe shoqëror, që mbart në vetvete e drejta e pronës, por edhe rrethanave historike, politike, ekonomike, shoqërore e juridike, të cilat kanë ndikuar në situatën e krijuar dhe, si të tilla, nuk mund të mos i kishte parasysh ligjvënësi. Funksioni privat që ka e drejta e pronës sjell ndikimin e vet në gëzimin normal të lirive dhe të të drejtave të individit Gjykata Kushtetuese konstaton se një ndër kriteret kushtetues që gjen zbatim në këto dispozita ligjore të sipërcituara është interesi publik. Me qëllim që një ndërhyrje ndaj të drejtës së pronës të jetë e justifikuar, është e domosdoshme që të ekzistojë edhe një marrëdhënie përpjestimore midis mjeteve të përdorura dhe synimit që kërkohet të realizohet. 8